Wondgenezing: Het lijkt vanzelf te gaan, maar is dat ook zo? Met tips om het herstelproces te ondersteunen!

Als je een wondje hebt, bijvoorbeeld doordat je in je vinger gesneden hebt, gaat dat meestal na een paar dagen vanzelf weer dicht. Het zelfgenezend vermogen van het lichaam doet zijn werk. Maar wat als het wondje, of de wond na bijv. een operatie, níet snel heelt? In dit blog ontdek je hoe wondgenezing werkt én wat oorzaken kunnen zijn voor een slechte wondgenezing. Natuurlijk krijg je ook tips om de wondgenezing te ondersteunen met voeding en supplementen.

Wondgenezing, een heel gewoon proces?

Meestal denken we er niet over na wat er allemaal in ons lichaam gebeurt als we een wondje hebben. Je huid geneest na een snee met een mes, als je gevallen bent of na een operatie. Maar als het niet of moeilijk heelt, staan we er pas bij stil. Een wond die niet geneest kan ernstige gevolgen hebben. Denk maar aan mensen met diabetes type 2: een wondje aan een teen kan uiteindelijk leiden tot de amputatie van een voet. Dat wil je uiteraard echt voorkomen! In dit blog geef ik algemene informatie over wonden en de genezing daarvan. Dan blijkt dat de wondgenezing een prachtig proces is.

Welke soorten wonden zijn er?

Wonden kunnen verschillende oorzaken hebben. De behandeling verschilt dan ook. Globaal zijn er de volgende soorten wonden:

• Chirurgische wonden en wonden door ongelukken
• Brandwonden
• Diabetische voet
• Druk- of doorligwonden (decubitus)
• Oncologische wonden en zweren
• Scheurwonden (skin tears)
• Wonden door vaataandoeningen

Moet je wondjes verbinden?

Er is nog wel eens verschil van mening over de vraag of je een wondje nu moet verbinden of niet. Vroeger hoorde je vaak dat een wond ‘aan de lucht’ moet genezen. Geen pleister erop plakken dus. Toch zijn de nieuwere inzichten dat het beter is om wondjes juist wél te verbinden. Daar zijn verschillende redenen voor:

• Door een pleister blijft de wond licht vochtig, waardoor het sneller geneest.
• Het wondje is door een pleister of verband beschermd voor vuil van buitenaf.
• Als een wondje aan de lucht droogt, droogt het uit. Dit zorgt voor meer pijn en er bestaat het risico dat het weer open barst.

Wat is primaire en secundaire wondgenezing?

Als een wond goed en vanzelf geneest, heet dit primaire wondgenezing. Wanneer de wondgenezing echter moeilijker gaat en vertraagt, spreken we van secundaire wondgenezing. Dit kan voorkomen bij bijvoorbeeld chirurgische wonden die geïnfecteerd raken of bij wonden waarbij de huid ernstig beschadigd is.

Hoe verloopt normale wondgenezing?

Het genezen van een wond(je) verloopt altijd via een vast patroon in verschillende fases die in elkaar overgaan.

1. Reactiefase. Allereerst reageert het lichaam met vaatvernauwing op de plaats van de wond. Hierbij ontstaat een stolsel van fibrinedraden. Fibrine is een eiwit dat zorgt voor bloedstolling. Deze fase is cruciaal om niet dood te bloeden. Dat klinkt misschien wat overdreven, maar stel je voor dat een (grote) wond zou blijven bloeden… Ook sluit dit stolsel de wond af tegen ‘indringers’ (vuil en ziekteverwekkers) van buitenaf.
2. Ontstekingsfase (duurt 1 tot 4 dagen). Na het stoppen van de bloeding gaat het lichaam de dode cellen en micro-organismen opruimen. Hierbij spelen witte bloedcellen en enzymen een belangrijke rol. Vocht en eiwitten treden uit de bloedvaten om te helpen. Als de afvoerende lymfevaten beschadigd zijn, kunnen ze dit vocht niet voldoende afvoeren. Er kan dan zwelling ontstaan. De stoffen die vrijgekomen zijn door het beschadigen van de cellen zorgen voor pijn. Al met al ontstaat er een ontsteking die zorgt voor roodheid, warmte, zwelling en pijn. Dit is geen teken voor alarm: het hoort bij deze fase en is een teken dat je lichaam aan de slag is met de wondgenezing.  Er worden groeifactoren gevormd om nieuw weefsel te kunnen opbouwen. Uiteraard is aanhoudende ontsteking reden voor een bezoek aan de (huis)arts. Dit geldt ook als de roodheid en pijn zich uitbreiden. Als de wond helemaal schoon is, begint de volgende fase.
3. Proliferatiefase (duurt 4 – 21 dagen, afhankelijk van de grootte en aard van de wond). In deze fase gaat de wond dicht. Hierbij wordt er eerst een frame van collageen aangemaakt met kleine bloedvaatjes voor een goede doorbloeding. Zo kan er voldoende zuurstof aangevoerd worden, wat belangrijk is bij het herstel. Dit nieuwe weefsel heet granulatieweefsel. Aan de wondranden vermenigvuldigen de cellen van de opperhuid zich. Dat groeit over het granulatieweefsel heen, zodat de wond zich sluit. Dit nieuwe weefsel is nog wel heel kwetsbaar.
4. Hermodelleringsfase of maturatiefase (kan tot 2 jaar duren). Tot slot moet de huid nog uitrijpen en rekbaar worden. Hiervoor is nog meer collageen nodig. Zo kan er een dunne, soepele laag bindweefsel ontstaan met een zo onzichtbaar mogelijk litteken.

Welke voedingsstoffen zijn nodig om wondgenezing goed te laten verlopen?

Ook bij de wondgenezing zijn veel voedingsstoffen betrokken. Het gaat wel ‘vanzelf’, maar daarvoor moet het lichaam wel kunnen beschikken over de juiste stoffen. De belangrijkste voedingsstoffen daarbij zijn:

• Eiwitten: deze zorgen voor de ontwikkeling van nieuw weefsel. Je kunt daarbij denken aan bijvoorbeeld vlees, kip, ei en zuivelproducten. Glutamine is een belangrijk aminozuur, wat o.a. in Cottage Cheese zit.
• Verschillende vitamines: A, B1, B5, B6 en B12, C en E. Groente en fruit zijn daarbij belangrijk, en een bescheiden portie vlees.
• Mineralen: Onder andere zink en ijzer zijn essentiële mineralen bij de wondgenezing. Groente, zaden en pitten kunnen hierbij ondersteunen.
• Omega 3 vetten: uit een supplement en/of via vette vis, walnoten, lijn- en hennepzaad.
• Voldoende calorieën: wondgenezing kost het lichaam veel energie. Het is daarom belangrijk voldoende energie (uit gezonde voeding) binnen te krijgen. Uiteraard is dit voor een klein wondje een verwaarloosbare factor.
• Vocht: drink voldoende zuiver water (minimaal 1,5 – 2 l per dag) zodat afvalstoffen goed afgevoerd kunnen worden.

Wat kunnen oorzaken zijn van slechte wondgenezing?

Als een wond slecht of extreem traag geneest, kan dat verschillende oorzaken hebben. Ik noem de belangrijkste:

1. Voedingstekort. Zoals ik al noemde zijn er veel voedingsstoffen nodig voor een goede wondgenezing. Helaas kun je snel een voedingsstoffentekort oplopen, omdat de producten van tegenwoordig lang niet zoveel vitamines, mineralen en spoorelementen bevatten als vroeger. Dus ook als je gezond eet kan aanvulling nodig zijn. Zeker bij grotere wonden kan een tekort aan eiwitten ook een rol spelen.
2. Onderliggende ziektes. Als je een ziekte of aandoening hebt, is het belangrijk dat daar aandacht aan besteed wordt. Het lichaam kan dat ‘belangrijker’ vinden dan de wondgenezing. Alle aandacht en voedingsstoffen gaan dan daarnaartoe.
3. Slechte doorbloeding. Bij bijvoorbeeld diabetes type 2 of bloedvaten die in slechte conditie zijn is er sprake van een slechte doorbloeding. Zodoende kan het bloed – mét de nodige voedingsstoffen – het wondgebied niet voldoende bereiken. Daardoor kan de wond minder snel genezen. In het ergste geval kan er zelfs necrose ontstaan (afsterving van het weefsel) met amputatie tot gevolg. Ook gebrek aan beweging kan een rol spelen, omdat de bloedcirculatie dan minder is.
4. Problemen met het afweersysteem. Als je immuunsysteem niet op orde is, kunnen de reacties bij het genezen van een wond(je) verstoord zijn. Het komt nog wel eens voor dat slecht genezende kleine wondjes gedurende enige tijd een eerste signaal zijn van leukemie.
5. Roken en alcohol. Beide zorgen voor schade aan bloedvaten, waardoor de doorbloeding minder wordt, met slechte wondgenezing als gevolg.
6. Medicijnen. Sommige medicijnen remmen de wondgenezing.
7. Stress. Het ervaren van stress heeft invloed op het immuunsysteem en zodoende op de wondgenezing. Ook pijn geeft het lichaam stress. Goede pijnbestrijding is daarom belangrijk.
8. Infectie. Als er extra infectie ontstaat in een wond, kan dit leiden tot vertraagde wondgenezing. Daarom is het belangrijk om wonden schoon te houden en schoon te werken bij het verwisselen van verband.

Welke ‘natuurlijke’ wondverzorgingsproducten zijn er?

Er zijn de laatste decennia steeds meer zalven en verbanden om wonden te verbinden. De toepassing is verschillend per soort wond. De meeste zijn gebaseerd op natuurproducten en vervolgens doorontwikkeld. De belangrijkste natuurproducten zijn:

• Honingzalf en -verband. Honing is ontstekingsremmend. Vroeger (en in ontwikkelingslanden gebeurt het nog steeds!) werd er ook wel suiker in wonden gestrooid. Ook dit doodt bacteriën. Dit mag dan in een wond positief zijn, maar in je darmen doodt suiker ook de goede micro-organismen…
• Algen (alginaat) worden veelvuldig toegepast in verbandartikelen.
• Zilver is ook ontstekingsremmend. Het wordt, in hele kleine deeltjes, verwerkt in wondverband en zalven.

Wat kun je pre- en postoperatief doen om de wondgenezing te ondersteunen?

Als je voor een operatie staat, is het belangrijk te weten dat je zelf wat kunt doen om je herstel te bevorderen. Tegenwoordig zijn er hele programma’s ontwikkeld om mensen fit een operatie in te laten gaan. Dit omvat vooral sportieve activiteiten. Maar ook voeding is van groot belang. In de ervaring van verschillende EetLijn cliënten heeft de EetLijn Methode een zeer positief effect op de snelheid van het wondherstel. Dit is ook niet zo vreemd, want daarin zit alles wat je nodig hebt. Denk daarbij aan:

1. Omega 3 vetten: deze zijn goed voor de huid in het algemeen. Denk er wel aan om dit 48 uur voor de operatie te stoppen, omdat omega 3 licht bloed verdunnend werkt. Na de operatie kun je het meteen weer oppakken.
2. Extra eiwitten: de adviezen voor eiwit verrijkte voeding in veel ziekenhuizen laten nogal te wensen over (zoals saucijzenbroodjes, Mars en eiwit ‘bouwsteentjes’ vol suiker en kunstmatige stoffen). Eet dan veel liever wat extra bio-eieren of een stukje bio-vlees. Ook het EetLijn Aminozuren Complex kan een grote rol spelen.
3. Dubbel M (multi vitamines en multi mineralen) van De EetLijn. Zo weet je dat je ook voldoende vitamines en mineralen binnenkrijgt, zeker bij ziekte, operaties en wondherstel, maar niet alleen dan.
4. Cucurmine is ontstekingsremmend. Als je er echt effect van wilt hebben, neem dan Cucurmine C3 met zwarte peper en eet er wat vet bij (of bij een vetrijke maaltijd). Dit bevordert de opname.

Welke producten kunnen de huid en de wondgenezing ondersteunen?

Tot slot noem ik nog enkele producten die kunnen ondersteunen bij wondgenezing.

• Eet voldoende groente en fruit voor o.a. voldoende antioxidanten.
• Groene thee (vanwege de ontstekingsremmende werking en de antioxidanten). Ook dit is onderdeel van de EetLijn Methode.
• Amandelen bevatten vitamine E.
• Cacao bevat flavonolen, sterke antioxidanten die de huid helpen sterk te maken
• Citroenen bevatten vitamine C voor collageen aanmaak.
• Lijnzaad bevat fyto-oestrogenen als stof die opdracht geeft aan fibroblasten (een bepaalde groep cellen) om collageen aan te maken uit vitamine C.

Het is eigenlijk een wonderbaarlijk proces, die hele wondgenezing! Het lijkt vanzelf te gaan, maar niets is minder waar. Wat mooi dat we met voeding en leefstijl ook (zelfs) dat kunnen ondersteunen. De EetLijn Methode geeft je daarvoor alles in handen.

Wil je meer weten over de EetLijn Methode? Stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl. Ik zoek dan een coach bij jou in de buurt.

Heb je belangstelling voor de genoemde producten van De EetLijn, ook wel ‘De drie musketiers’ genoemd? Vraag ernaar bij je eigen EetLijn Coach, als je die hebt. Of vraag naar een verkooppunt bij jou in de buurt door te mailen naar nettie.bom@deeetlijn.nl. Beide niet aan de orde en wil je gebruik maken van het gemak van thuisbezorgen? https://shop.deeetlijn.nl/product/de-eetlijn-supplementen-trio/ (ook afzonderlijk verkrijgbaar).