Het woord ‘hormoon’ is afgeleid van het Griekse woord hormáo. Dit betekent: in beweging zetten. Hormonen zijn signaalstoffen die je lichaam zelf aanmaakt in de zgn. endocriene klieren. De hormonen geven via het bloed de signalen door naar allerlei organen. Zo komen de organen in actie of ze worden afgeremd. Laten we eens wat dieper ingaan op het thema hormonen en hormoonverstorende stoffen en wat we zelf kunnen doen.
Welke functie hebben hormonen?
Hormonen zijn onderdeel van de regelsystemen in het lichaam. Ze sturen allerlei organen aan via een terugkoppelingsmechanisme. Bij dit proces is de hypothalamus betrokken. Deze reageert op hormoonspiegels met eigen hormonen of via het zenuwstelsel om de hypofyse of andere hormoonproducerende klieren te reguleren. Een voorbeeld daarvan is de schildklier. De hypothalamus meet de hoeveelheid T4 en indien nodig geeft hij TRH af. Daarop reageert de hypofyse met de afgifte van TSH, wat de schildklier aanzet tot de productie van T4. Als de concentratie van T4 boven een bepaalde waarde komt, zorgt de hypothalamus dat er minder TRH in het bloed komt. Hormonen zorgen voor evenwicht in alle processen in ons lichaam. Of het nu gaat om vruchtbaarheid, eetlust, lichaamstemperatuur, groei of de suikerstofwisseling, alles staat onder invloed van hormonen. Onderling staan ze ook weer met elkaar in verbinding. Het zijn dus zeer belangrijke stoffen.
Welke hormonen zijn er?
Als het over hormonen gaat, denken we vaak allereerst aan de geslachtshormonen. Maar er zijn veel en veel meer hormonen. Ze kunnen chemisch zeer verschillend van structuur zijn. Een (nog lang niet volledige) opsomming, om je een indruk te geven van de verscheidenheid: ACTH, ADH, adrenaline, aldosteron, angiotensine, calcitonine, cholecystokinine, cortisol (hydrocortison), dopamine, endorfine, erytropoëtine (epo), FSH (follikelstimulerend hormoon), gastrine, ghreline, glucagon, groeihormoon, insuline, leptine, LH, melatonine, noradrenaline, oestrogeen: oestradiol, oestriol en oestron, oxytocine, parathormoon, prolactine, progesteron, serotonine, testosteron, T3, T4, TSH, TRH.
Waarom is de balans zo belangrijk?
Omdat de hormonen werkelijk alle processen in het lichaam aansturen en dit een heel fijn afgesteld systeem is, kan er ook heel snel een verstoring optreden. Als er één hormoon uit balans raakt, kan het hele systeem van de rails raken. De gevolgen laten zich raden: allerlei processen worden verstoord. Met als gevolg allerlei klachten, variërend van kleine kwaaltjes die onschuldig lijken tot ernstige ziekten.
Waardoor kunnen onze hormonen verstoord worden?
Er zijn verschillende oorzaken waardoor het hormoonsysteem, en daarmee allerlei lichaamsprocessen, ontregeld kan worden. Globaal gesproken gaat het dan om de volgende factoren:
- De bodem die uitgeput raakt door o.a. gebruik van meststoffen, waardoor de gewassen niet gezond zijn.
- Leefstijl.
- Hormoonverstorende stoffen, met een chique term: EDC’s: Endocrin Disrupting Chemicals.
Wat zijn hormoonverstorende stoffen en wat doen ze?
De officiële definitie is: “Exogene (van buiten komende) chemicaliën of mengsels van chemicaliën die de endocriene werking in het organisme, populaties of het nageslacht nadelig veranderen.” Veel van deze stoffen zijn afkomstig uit de petrochemische industrie. Ze beïnvloeden op verschillende manieren allerlei processen in ons lichaam:
- Ze kunnen onze eigen hormonen nabootsen.
- Ze kunnen onze hormonen uit balans brengen door het transport, de aanmaak, de omzetting van hormonen en de stofwisseling te beïnvloeden.
- Ze bezetten receptoren van het natuurlijke hormoon en kunnen zo een boodschap af geven aan onze cellen en de werking van de oorspronkelijke hormonen blokkeren. Dit vindt o.a. plaats in de mitochondriën, dat zijn de energiefabriekjes in onze cellen.
Hoe krijgen we hormoonverstorende stoffen binnen?
De vraag is natuurlijk hoe die hormoonverstorende stoffen dan ons lichaam binnen kunnen komen. Dat gebeurt op verschillende manieren. De belangrijkste zijn:
- Bestrijdingsmiddelen: doordat de bodem steeds meer uitgeput raakt, wordt er voor de gewassen gebruik gemaakt van kunstmest en bestrijdingsmiddelen (verkapt ‘gewasbeschermingsmiddelen’ genoemd). Deze middelen komen in de gewassen – en dus uiteindelijk op ons bord – terecht. Ook bloemen en planten (lelies zijn berucht) worden bespoten.
- Stoffen uit de industrie: via grondwater, lucht, en de bodem komen ze in ons lichaam. Vele stoffen zijn hormoonverstorend en (mede daardoor) kankerverwekkend én moeilijk afbreekbaar.
- Stoffen uit de farmacie: bij het produceren van medicijnen worden allerlei chemische stoffen gebruikt die hormoonverstorend zijn. Daarnaast zit er een groeiend gehalte aan residuen van medicijnen (antibiotica, de pil, antidepressiva o.a.) in ons drinkwater. Medicijnen zelf zijn vaak ook hormoonverstorend. Denk aan o.a. de pil, paracetamol, NSAID’s, antibiotica.
- Niet biologische schoonmaakmiddelen, verzorgingsproducten, cosmetica, parfums enz.
– Triclosan, een anti-bacteriële stof o.a. in zeep, handgels, shampoo, tandpasta, deodorant, aftershave.
– Parabenen (conserveringsmiddelen tegen schimmels en bacteriën): versterken de werking van oestrogeen. Ze zitten o.a. in deodorant, geneesmiddelen, schoenpoets en voeding (o.a. bepaalde E-nummers!).
– Lysmeral, een geurstof in schoonmaakmiddelen en verzorgingsproducten. - Verpakkingsmaterialen:
– Ftalaten en andere weekmakers o.a. in plastic bewaarbakjes, speelgoed, PVC vloeren, douchegordijnen, voedselverpakkingen, medische handschoenen, infuusslangen.
– Bisfenolen (BPA) o.a. in coating van blikjes, magnetronmaaltijden, vershoudfolie, kassabonnen, gerecycled papieren handdoekjes en wc papier, composietvulling voor tanden, lijmen, lakken, nagellakken. - Organotinverbindingen: zijn milieugevaarlijk, kankerverwekkend en giftig voor het immuunsysteem. Ze worden gebruikt als conserveermiddel en stabilisator. Ze zitten in o.a. PVC-producten als slippers, verpakkingsmaterialen, verf voor schepen en coating voor bakplaten en bakpapier.
- Synthetische UV-filters.
- Vlamvertragers in meubels, elektronica en bouwmaterialen. Uit recent onderzoek bleken ze ook voor te komen in zwart plastic keukengerei dat gemaakt wordt van gerecycled plastic uit afval van elektronica.
- PFAS, PFOA: in de bekende anti-aanbaklaag van pannen. Het gaat om een grote groep van gerelateerde stoffen waarvan er inmiddels enkele in de EU verboden zijn. Ook in meststoffen en bleekmiddel.
- Lood: tast vrijwel elk orgaan in het lichaam aan. Naast een zwaar metaal is het ook een hormoonverstoorder. Je kunt nog steeds met lood in aanraking komen door oude verflagen of leidingen in oude huizen.
- Kwik: is een natuurlijk element dat giftig is voor levende organismen. Vooral tijdens de zwangerschap kan een kwikvergiftiging leiden tot aantasting van de hersenen van de foetus. Het heeft ook hormoonverstorende eigenschappen en kan zo onder andere leiden tot diabetes. Vooral vis kan een bron van kwik zijn.
- Oplosmiddelen in verf, schoonmaakmiddelen en cosmetica.
- Sommige E-nummers (geur-, kleur-, smaakstoffen en smaakversterkers, conserveringsmiddelen)
Welke gevolgen kan hormoonverstoring hebben?
De lijst met mogelijke gevolgen is indrukwekkend lang. Dat is ook niet zo vreemd als je beseft dat deze stoffen allerlei processen verstoren. Ik wil je een indruk geven:
- Diabetes
- Obesitas
- Verminderde vruchtbaarheid
- Sommige soorten kanker (borst- en prostaatkanker o.a.)
- Geboorte-afwijkingen
- Leerproblemen
- Schildklierklachten
- Metabool syndroom
- PCOS, PMS, endometriose
- Leververvetting (NAFLD)
- Botontkalking
- Problemen met immuunsysteem en auto-immuunziekten
- Ziekte van Parkinson
- Alzheimer
- Angsten en depressies
Waarom is hormoonverstoring zo erg?
Het probleem van verstoring is ernstig om verschillende redenen.
- Juist in periodes waarin het lichaam ontwikkelt (dus tijdens zwangerschap, babyfase, kindertijd en adolescentie) kunnen kleine hoeveelheden al schadelijk zijn.
- Kinderen kunnen pas vanaf 7 jaar goed ontgiften.
- Stapeling van stoffen geeft een extra groot effect.
- Veel van deze stoffen gaan niet uit het lichaam weg. Ze stapelen in vetweefsel.
- Ook lage concentraties zijn vaak al schadelijk.
- Ze kunnen de bloed-hersenbarrière passeren.
- Door afnemende totale gezondheid (vooral van lever en darmen) zijn we steeds minder in staat om te ontgiften.
Maar er zijn toch regels?
Misschien denk je nu: er zijn toch regels voor het gebruik van al deze stoffen? Dan zal het toch wel veilig zijn? Helaas is het niet zo eenvoudig. Er zijn inderdaad regels voor bestrijdingsmiddelen, materialen voor speelgoed en stoffen die in voeding gebruikt worden. Maar er zijn nogal wat problemen met deze regels.
- Onderzoeken die bewijzen dat een bepaalde stof hormoonverstorend is, zijn niet altijd erkend en eenduidig.
- Nadat een onderzoek iets bewijst, duurt het lang voordat er volgens de instanties voldoende bewijs is.
- De wetenschap heeft niet altijd beschikking over exacte samenstelling van stoffen die gebruikt worden.
- De industrie bedenkt stoffen die bijna hetzelfde zijn als een verboden stof. Die dan uiteindelijk minstens net zo schadelijk blijkt te zijn.
- Vaak worde combinaties van stoffen gebruikt. Het effect is vaak nog veel groter, ook al blijft de hoeveelheid onder de afzonderlijke toxische grens.
- De industrie lobbyt bij ambtenaren die betrokken zijn bij de regelgeving.
- Er spelen enorme economische belangen. Anderzijds zijn ook de zorgkosten door de schade van hormoonverstorende stoffen ook gigantisch!
- Ook al is er veel bekend, toch grijpt de overheid niet in.
Wat kun je zelf doen om deze stoffen zoveel mogelijk te mijden?
Het is allemaal niet om vrolijk van te worden. Want we kunnen eigenlijk niet ontsnappen aan de veelheid van al die nare stoffen. Toch hoop ik dat je nog niet afgehaakt bent, want er is veel wat we zelf kunnen doen, al kunnen we niet alles mijden.
- Let altijd op de etiketten van (baby- en kinder)producten. Vermijd(baby)verzorgings-, zon- en huidverzorgingsproducten met propylparabenen, butylparabenen of BPA. Kies bijvoorbeeld voor de merken Weleda, Dr. Hauschka, Lavera, Logona Urtekram.
- Koop stoffen poppen en knuffels van natuurlijke vezels en was ze voor gebruik.
- Kies voor kleding van biologisch katoen en natuurlijke vezels. Let op het Öko-Tex Standard 100 label. – Was nieuwe kleding voor het dragen.
- Gebruik geen producten (sokken, sportkleding) met antibacteriële eigenschappen.
- Koop vers voedsel zonder verpakking.
- Vermijd producten gemaakt van polycarbonaat, herkenbaar door het PC etiket of recyclecode 07. In dit blog kun je meer lezen over plastic: https://www.deeetlijn.nl/plastic-codes-hoe-herken-je-ze-en-7-tips-om-plasticgebruik-te-verminderen/ Let op dat de term ‘bioplastics’ alleen iets zegt over de herkomst: van plantaardige in plaats van minerale oorsprong. Ze kunnen echter net zo schadelijk zijn als andere plastics door productiewijze en toevoegingen
- Vermijd reguliere schoonmaakmiddelen. Kies bijvoorbeeld voor de merken Ecover, Ecozone of Klok Bio. Of maak gebruik van oude middelen als zuiveringszout, citroensap of oude kranten om ramen te lappen.
- Gebruik voor het bewaren van voedsel producten gemaakt van glas, porselein of polyethyleen PE.
- Eet geen voedsel uit blik.
- Kies biologische voedingsmiddelen, deze bevatten geen residuen van bestrijdingsmiddelen. Houd rekening met de dirty dozen en de clean fifteen en was je groenten en fruit grondig.
- Eet zoveel mogelijk met de seizoenen mee van Nederlandse of Europese bodem. In andere landen zijn soms nog bestrijdingsmiddelen toegestaan die hier in Nederland niet meer gebruikt worden.
- Warm geen voedsel op in plastic schaaltjes, vooral niet in de magnetron.
- Eet gevarieerd. Zo spreid je de risico’s.
Wat kun je nog meer doen met leefstijl en voeding?
Bij het beschermen van je hormoonbalans is het enerzijds belangrijk om te beperken wat er aan verstorende stoffen ons lichaam binnenkomt. Anderzijds kunnen we ook de organen ondersteunen die een rol spelen bij de ontgifting.
- Zorg goed voor je darmen
– Veel vezels, zowel oplosbare (prebiotica) als niet oplosbare
– Gezonde vetten
– Geen gluten en melk (lactose/caseïne)
– Suiker sterk beperken - Zorg goed voor je lever
– Zet regelmatig avocado en asperges op je menu. Deze bevatten glutathion, de moeder der antioxidanten, belangrijk voor je lever. Of gebruik een supplement met glutathion.
– Eet bittere groenten als witlof, andijvie en artisjok. - Eet regelmatig fyto-oestrogenen.
- Gebruik kiemgroenten. Die bevatten zeer veel voedingsstoffen, o.a. antioxidanten.
- Zorg ook voor ontspanning en voldoende slaap. Want ook dat zijn factoren die je hormoonbalans kunnen beïnvloeden.
Wat kan De EetLijn betekenen voor de hormoonbalans?
De EetLijn Methode is gericht op het verbeteren van de algehele gezondheid, te beginnen met de darmen. Deze methode is bij uitstek geschikt als je je hormonen beter in balans wilt krijgen. Vele cliënten met hormoongerelateerde klachten (o.a. schildklier, PCOS, diabetes) hebben er al baat bij gehad. Door de hele werkwijze (o.a. puur en onbewerkt eten) zorg je ook voor verminderde belasting van hormoonverstorende stoffen. En dat is voor iedereen preventief goed!
Wil je meer weten over de EetLijn Methode? Stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl. Ik zoek dan een coach bij jou in de buurt.
Heb je belangstelling voor glutathion? https://shop.deeetlijn.nl/product/s-acetyl-l-glutation/
