De darmen als basis voor je gezondheid. En wat als het mis gaat?

De darmen: voor de meeste mensen nog steeds geen gemakkelijk onderwerp om over te praten. Maar wist je dat voor een groot deel de gezondheid van je hele lichaam (en geest) staat of valt met de gezondheid van je darmen? Daarom is het de hoogste tijd om weer eens aandacht te besteden aan de darmen. In dit blog lees je meer over de opbouw en functies van de darmen. Natuurlijk vertel ik je ook meer over hoe je je darmen kunt verzorgen om klachten te voorkomen én je darmen te laten herstellen.

Wat verstaan we onder de darmen?

De term ‘darmen’ is een algemene aanduiding voor verschillende delen. Ieder deel heeft zijn eigen functie. De darmen liggen in de buikholte. De belangrijkste onderdelen zijn de twaalfvingerige darm, de dunne darm en de dikke darm.

Hoe zijn de darmen opgebouwd?

Je kunt de darmen zien als lange, holle buizen met aan de binnenkant van de darmwand de darmvlokken. Die zijn op hun beurt weer opgebouwd uit darmcellen. Die hebben een zeer groot aantal uitstulpingen, de darmvlokken. Ze zorgen ervoor dat de inhoud van het darmoppervlak wel 20x zo groot wordt. Totaal kan het contacoppervlak van de dunne darm wel 150-200 vierkante meter groot zijn. De darmcellen zorgen voor de opname van voedingsstoffen. Dit grote oppervlak zorgt voor een optimale opname. De darmcellen vormen met elkaar een gesloten linie om te voorkomen dat er te grote of schadelijke deeltjes uit de darminhoud rechtstreeks in het bloed terecht komen. Ze zouden daar schade kunnen aanrichten. In de darmwand zitten de cellen als het ware lekker dicht tegen elkaar aan. Om te voorkomen dat er iets tussen de cellen doorlekt het lichaam in, zitten er tussen de darmcellen eiwitcomplexen die dit voorkomen. Deze eiwitcomplexen heten tight junctions, letterlijk vertaald: nauwe kruispunten. Zo vormen ze, samen met de celwanden, een barrière tussen de darminhoud en het bloed. Ze bepalen wat er wel en niet het bloed in mag.

Wat zijn de functies van de darmen in het algemeen?

Meestal denken we aan de darmen als ‘buizen waardoor ons voedsel gaat’. Maar de darmen hebben nog veel meer functies. Ik noem de belangrijkste:

Voedselvertering. Eén van de belangrijkste functies van je darmen is natuurlijk de spijsvertering. Daarvoor maken ze gebruik van enzymen. Eigenlijk begint die voedselvertering al in de mond. Het speeksel zit, net zoals de darmen, vol met enzymen. Dit is een belangrijk begin, maar een nog veel groter deel van de spijsvertering (en de opname van de voedingsstoffen) vindt in de darmen plaats.
Immuunsysteem. Een groot deel van ons immuunsysteem, dus de bescherming tegen ziekmakers, zit in onze darmen. Voor een goed functionerend immuunsysteem is een gezond microbioom absoluut noodzakelijk. Over het microbioom kun je hieronder meer lezen.
Productie van lactase. Gezonde darmen kunnen lactase produceren. Lactase is een enzym dat lactose (melksuiker) afbreekt. Baby’s en kleine kinderen kunnen heel goed lactase aanmaken en daarmee de lactose in o.a. moedermelk prima verteren. Naarmate we ouder worden, zijn we steeds minder in staat om lactose af te breken omdat de darmen geen lactase meer produceren. Lactose die niet afgebroken is, kan in de darmen een slijmlaagje leggen waardoor de opname van voedingsstoffen bemoeilijkt wordt, met als mogelijk gevolg dat je ondervoed kunt raken. Als de lactose, nog steeds niet afgebroken, verder gaat naar de dikke darm, kunnen daar ontstekingen ontstaan met als mogelijk gevolg allerlei darmziektes zoals de ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa. Als we zo goed voor onze darmen zorgen dat ze weer optimaal functioneren, zullen de darmen beter in staat zijn om lactase aan te maken waardoor we lactose in melk weer beter af kunnen breken. Overigens is lactose niet de enige reden om voorzichtig te zijn met melk en melkproducten. Denk bijvoorbeeld ook aan caseïne. Je kunt daarover meer lezen in dit blog: https://www.deeetlijn.nl/caseine-waardevol-eiwit-of-bedreiging-voor-je-gezondheid-met-10-tips-voor-het-al-dan-niet-gebruiken-van-melk/

Wat gebeurt er in de 12-vingerige darm?

De 12-vingerige darm is genoemd naar de lengte ervan: ongeveer 12 vingers (20-25 cm). Het is gelegen direct na de uitgang van de maag. Eigenlijk is het het eerste stukje van de dunne darm. In dit stukje darm wordt er alvleeskliersap en gal aan de voedselbrij toegevoegd. In dit sap en de gal zitten allerlei spijsverteringsenzymen. Die zorgen voor vertering van koolhydraten, eiwitten en vetten uit de voeding.

Wat gebeurt er in de dunne darm?

Het gedeelte van de darmen dat na de 12-vingerige darm komt, is de dunne darm. Het is bij volwassenen ongeveer 6 meter (!) lang. De dunne darm heeft een zuur milieu. Dit gedeelte van de darm heeft verschillende functies:

Verder verteren van voeding
Opname van de voedingsstoffen
Opname van water
Afweer
Productie van bepaalde hormonen

Wat gebeurt er in de dikke darm?

Vanuit de dunne darm komt wat er nog over is van de voeding terecht in de dikke darm. Die is ongeveer 1 meter lang. De dikke darm haalt de laatste stoffen die nog bruikbaar zijn eruit. Daarbij gaat het om vocht, mineralen en galzouten. Daarna komen de resten als ontlasting in de endeldarm, waar het via de anus het lichaam verlaat. Een hele reis dus ‘van mond tot kont’!

Wat is het belang van het microbioom?

In de dikke darm (en in de dunne darm) bevinden zich enorm veel micro-organismen die een bijdrage leveren aan het in stand houden van een gunstig klimaat in de darm. Daardoor functioneren de darmen goed en kunnen de voedingsstoffen goed worden opgenomen. Die micro-organismen worden vaak aangeduid met de term ‘darmflora. Deze term is eigenlijk niet juist. Bij flora verwijzen we naar het plantenrijk, maar het gaat in de darmen om een verzameling bacteriën, virussen, gisten en schimmels. De naam ‘microbioom’ is dan ook passender. Overigens hebben ook vagina, longen en huid hun eigen microbioom. Het is volstrekt normaal dat deze micro-organismen daar leven. Het wordt pas een probleem als de balans verstoord raakt. Het darm microbioom heeft namelijk heel veel functies, zoals:

De productie van spijsverteringsenzymen en het helpen bij het verteren van voeding.
De productie van B-vitamines en vitamine K.
Het microbioom heeft een belangrijke functie binnen het immuunsysteem door antistoffen te produceren. Wanneer de darmflora in optimale conditie is, vormt deze een laag in de darmen die optimale bescherming biedt tegen het binnendringen van ziekmakers.
Ook maakt het microbioom korteketenvetzuren, die het darmslijmvlies gezond houden en ontsteking remmen. Ze vormen voedsel voor veel bacteriën die daar leven.
Het microbioom houdt elkaar in stand, waardoor de groei van schadelijke bacteriën en schimmels geremd wordt. Beter gezegd: waardoor disbalans voorkomen wordt.
Ook traint het microbioom het immuunsysteem, waardoor het niet overactief raakt.
Het microbioom verlaagt de pH-waarde (zuurgraad) waardoor ziekmakers moeilijk kunnen overleven. Hierdoor worden calcium, magnesium en zink beter opgenomen.

Wat is het verband tussen de darmen en de hersenen?

Misschien heb je de uitdrukking wel eens gehoord: ‘Je darmen zijn je tweede brein’. Er komt steeds meer kennis over de connectie die er is tussen darmen en hersenen. Je kunt het vergelijken met een lijntje waardoor darmen en hersenen continu met elkaar communiceren. Hierdoor reageren ze op elkaar. Eigenlijk weet iedereen dat wel. De uitdrukking ‘je doet het in je broek van angst’ is daar een voorbeeld van. En wie kent het niet als je iets spannends moet doen dat je ‘opeens’ naar toilet moet om je te ontlasten? Dit illustreert dat er in de darmen stoffen geproduceerd worden (o.a. neurotransmitters) die effect hebben op de darmen. Andersom is het ook waar: mensen die somber of depressief zijn, hebben vaak ook darmproblemen. Het microbioom speelt een belangrijke rol in al deze communicatie tussen darmen en hersenen. Misschien is het daarom wel juister om te zeggen dat je darmen je éérste brein vormen!

Wat kan er mis gaan in de darmen?

Op verschillende manieren kan er iets mis gaan in de darmen. In de oudheid was er zelfs een arts die zei: ‘Alle ziekte ontstaat in de darmen’. Ik denk dat hij gelijk heeft! Veel problemen ontstaan doordat de barrière tussen de darminhoud en het bloed, de tight junctions, minder goed functioneert. Een andere reden is een disbalans in het microbioom. De oorzaken daarvan kunnen heel divers zijn. Voeding en leefstijl spelen in de meeste gevallen een cruciale rol. Daarbij kunnen heel veel factoren een rol spelen. Ik noem er hier maar enkele:

Zittende leefstijl
Eenzijdige voeding: bij de vertering van ieder voedingsmiddel zijn weer andere enzymen en micro-organismen betrokken. Als je eenzijdig eet, sterven bepaalde bacteriesoorten als het ware uit.
Antibioticagebruik. Soms zijn antibiotica werkelijk nodig en levensreddend. Ze hebben echter wel een verwoestend effect op het microbioom. Wanneer je als kind veel antibiotica hebt gebruikt, kan dit op latere leeftijd nog gevolgen hebben.
Geboorte door een keizersnede. Bij een vaginale geboorte krijgt een kind al het microbioom van de moeder mee. Dit is een goede start.

Welke signalen kunnen aangeven dat het niet goed gaat met je darmen?

Er zijn veel signalen waaruit je kunt opmerken dat je darmen niet helemaal goed functioneren. Heel vaak heeft dat te maken met een microbioom dat uit balans is. Vrijwel altijd komt dit doordat je je lichaam niet geeft wat het nodig heeft. Sommige klachten zijn vervelend en lastig, andere kunnen je leven behoorlijk op z’n kop zetten. Aan de volgende symptomen kun je herkennen dat het met je microbioom de verkeerde kant opgaat:

Gasvorming en winderigheid is vaak één van de eerste signalen waarmee het lichaam aan de bel trekt.
Buikpijnen en krampen
Diarree
Obstipatie
Een rommelende maag na de maaltijd en een opgeblazen gevoel
Een opgeblazen buik alsof je zwanger bent
Huidklachten zoals eczeem en/of jeuk
Verandering van je ontlasting in vorm, kleur of geur

Welke andere klachten kun je krijgen door niet goed functionerende darmen?

Ik noemde al dat de gezondheid van je darmen een graadmeter zijn voor je algehele gezondheid. Dat is ook niet zo vreemd als je bedenkt dat alle processen in ons lichaam draaien op voedingsstoffen die we uit onze voeding binnen krijgen. Dat geldt dus ook voor alle hersenprocessen. Als je darmen niet goed functioneren, kun je naast de signalen die ik al noemde ook last krijgen van allerlei andere klachten en kwalen. Ik noem er een aantal.

Astma en andere allergieën
Slaapproblemen
Hoofdpijn en migraine
Hevige of chronische vermoeidheid
Lage weerstand (en dus vaak ziek zijn)
Pijnlijke gewrichten
Vaginale schimmelinfectie
Mentale klachten zoals somberheid, depressie, stemmingswisselingen

Wanneer naar de huisarts?

Veel van bovenstaande klachten zijn erg vervelend en kunnen flinke impact hebben op je leven, maar ze zijn veelal niet levensbedreigend. Natuurlijk moet je bij alarmsignalen snel naar de huisarts gaan.

Bloed of slijm bij de ontlasting
Blijvend veranderd ontlastingpatroon (dat plotseling veranderd is)
Onverklaarbaar gewichtsverlies
Aanhoudende diarree
Het gevoel dat je darm na de stoelgang niet helemaal geleegd is
Aandrang blijven houden, ondanks dat je je darm geleegd hebt

Wat kun je doen met voeding en leefstijl om goed voor je darmen te zorgen?

Gelukkig kun je aan veel klachten die in de darmen ontstaan zelf heel veel doen. En natuurlijk is het nog beter om ze te voorkomen. In alle gevallen is het van het grootste belang is om goed voor je darmen te zorgen. Dat is gelukkig helemaal niet zo moeilijk. Voeding en leefstijl bieden zó veel mogelijkheden! Denk bijvoorbeeld aan:

Voldoende lichaamsbeweging. Het microbioom wordt beïnvloed door beweging. Mensen die veel zitten hebben een ander (minder gunstig) microbioom dan mensen die veel bewegen.
Zorg voor voldoende rust, slaap en ontspanning.
Eet gevarieerd, puur en onbewerkt.

Wat kan de EetLijn Methode betekenen bij darmklachten?

Ervaar jij klachten of ongemakken in je gezondheid? De genoemde tips zijn dan een goed begin. Om echt verder te komen is het belangrijk om je darmen goed in conditie te brengen. Dan ben je er niet door één of twee tips op te volgen. De EetLijn Methode heeft een alomvattende benadering van je gezondheid door voeding en leefstijl. Door het volgen van de EetLijn Methode zijn al heel veel cliënten van hun darmproblemen zelf en/of van klachten die ontstaan zijn in de darmen af gekomen. Dit mooie resultaat heeft alles te maken met de allereerste pijler van De EetLijn: darmherstel. Daarover is nog veel meer te zeggen dan ik in dit blog genoemd heb. Wil je nog meer en concretere inzichten en oplossingen weten? Schrijf je dan in voor het webinar https://de-eetlijn.webinargeek.com/in-5-stappen-je-darmen-weer-op-de-rit-voor-een-leven-zonder-buikpijn-en-een-tomeloze-energie-2?cst=fblive of stuur een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl en ik zoek een EetLijnCoach bij jou in de buurt.