Nieren, we hebben er 2 van. Het zijn organen, ongeveer zo groot als een vuist. Ze liggen onder de ribben, achterin de buikholte en zijn verbonden met de bloedbaan. Het hart pompt bloed rond door de slagaders. De nierslagader brengt het bloed naar de nieren. Die filteren het bloed en vervolgens gaat het bloed via de nieraders terug naar de organen. Dat is een continue stroom van 24 uur per dag. Ook zijn de nieren verbonden met de blaas via de urineleiders.
Nieren, sterke organen
Onze nieren zijn zeer sterke organen. Zelfs met slechts 20% van de capaciteit kunnen ze hun taak volbrengen. Dat is een voordeel omdat nierschade niet meteen tot grote problemen leidt. Anderzijds is juist dát een nadeel: er kan al heel wat aan de hand zijn voordat je er iets van merkt. Dat is de reden dat nierproblemen wel ‘stille ziektes’ worden genoemd. Daarom is het zo belangrijk om preventief te werk te gaan: zorgen voor je nieren. Ze zijn 24 uur per dag bezig om essentiële taken in ons lichaam te vervullen.
Welke functies hebben ze?
De hoofdtaak van de nieren is het filteren van het bloed. Dat heeft veel verschillende aspecten. Er is ontzettend veel te vertellen over de functies en werking van de nieren. Ik noem een paar belangrijke taken.
- De nieren verwijderen afvalstoffen die via voeding en omgeving (via de lucht en in het milieu) ons lichaam binnenkomen. Gifstoffen worden onschadelijk gemaakt zodat ze uitgescheiden kunnen worden.
- De afvalstoffen die in ons lichaam vrijkomen bij de verwerking van voeding tot energie worden door de nieren uitgescheiden.
- Ze maken urine aan waarin de afvalstoffen zitten. Vanuit de nieren gaat de urine naar de blaas, zodat de urine het lichaam kan verlaten.
- De nieren zorgen ervoor dat een eventueel vochtoverschot uit het lichaam verwijderd wordt.
- Ook overschotten aan elektrolyten als natrium, kalium, calcium en magnesium worden door de nieren verwijderd uit het lichaam. Deze stoffen hebben we nodig, maar een teveel kan schadelijk zijn. Ook een tekort aan deze stoffen kan tot problemen leiden. De nieren houden dit alles in balans.
- Bij de aanmaak van bepaalde hormonen hebben de nieren een belangrijke taak. Zij spelen een belangrijke rol in het hele samenspel van hormonen. Als er één hormoon ontregeld is, raken vele processen verstoord.
- De nieren reguleren mede de bloeddruk. De water-zouthuishouding (de zgn. Natrium-kaliumpomp) is een onderdeel van de bloeddrukregulatie, maar ook de nieren hebben een rol. Zij maken een hormoon, renine, aan, wat een rol speelt in de regulatie van de bloeddruk. Renine zorgt ook voor stimulering van de bijnieren tot productie van het hormoon aldosteron. Dit heeft een rol in het in evenwicht houden van de water-zoutbalans.
- Het hormoon EPO wordt door de nieren aangemaakt. EPO zorgt voor de aanmaak van rode bloedcellen in het beenmerg. Rode bloedcellen zorgen voor zuurstoftransport door ons lichaam. Als er te weinig rode bloedcellen zijn, en er dus te weinig zuurstof in bloed is, voelen we ons veel minder vitaal. Voor vitaliteit zijn goed werkende nieren daarom ook van belang.
- De nieren hebben een taak in het neutraliseren van zuren: ze zorgen dat de zuur-base balans in orde blijft en daarmee de pH-waarde van het bloed.
- Ook reguleren ze de calcium-fosfor balans. Dit is belangrijk voor gezonde botten. De verhouding tussen deze twee stoffen moet in orde zijn om allerlei problemen in stofwisseling, hart, longen en huid te voorkomen.
Waarom is het zo belangrijk om ze gezond te houden?
Als de nieren niet optimaal kunnen functioneren, kan er van alles mis gaan. Dat hangt uiteraard samen met bovengenoemde functies. De belangrijkste problemen bij nierfalen zijn een opstapeling van afvalstoffen. Dit kan o.a. leiden tot nierstenen. Allerlei afvalstoffen en elektrolyten kunnen dan neerslaan in de nieren. Zo worden steentjes gevormd die vast kunnen komen te zitten in de urineleiders wat ontzettend veel pijn kan geven. Er zijn verschillende soorten nierstenen, afhankelijk van welke afvalstoffen neerslaan: o.a. calcium-oxalaatstenen, urinezuurstenen. De oorzaak van nierstenen is vrijwel altijd verzuring van het lichaam.
Nog méér gevolgen
Behalve stapeling van afvalstoffen kan de bloeddruk ontregeld raken door slecht functionerende nieren. Tevens kan er bloedarmoede ontstaan door gebrek aan EPO. Ook botontkalking kan zijn oorzaak hebben in problemen met de nieren. Als er te weinig calcium wordt opgenomen, kan het bloed verzuren. Dit hangt samen met de hoeveelheid fosfor in ons bloed. Die twee stoffen moeten met elkaar in balans zijn, omdat er anders verzuring optreedt. Het lichaam rooft dan calcium uit de botten om het zuur te neutraliseren.
Gewoontes die nierfalen in de hand werken
Er zijn vele gewoontes en omstandigheden die bij kunnen dragen aan het slechter gaan functioneren van de nieren. Misschien staan hier aspecten bij waar je nooit aan zou denken.
- Veel te weinig drinken. Het is een richtlijn om 30 ml per kg lichaamsgewicht per dag te drinken. Dus als je 70 kg weegt, zou je 2,1 l per dag moeten drinken. In De Eetlijn-methode krijg je een basisstructuur voor drinken aangereikt. Het gaat dan vooral om zgn. bulkdrinken, liefst van zuiver, gefilterd water. Bulkdrinken betekent dat je niet de hele dag door slokjes drinkt, maar in één keer een groot glas. In de Eetlijn doe je dat een paar keer per dag. Overdrijf echter niet met water drinken, want ook een teveel aan vocht kan belastend zijn voor je nieren.
- Vergeten naar toilet te gaan kan ook een oorzaak zijn van nierfalen. Als je aandrang om te plassen negeert, kan er teveel druk op de nieren komen te staan. Dat vermindert de flexibiliteit van de nieren, wat zowel kan zorgen voor opstijgende infecties (bijvoorbeeld nierbekkenontsteking) als incontinentie. Aandrang om te plassen moet je dus nooit negeren.
- Tekort aan vitamines en mineralen kunnen leiden tot een minder goed functioneren van de nieren. Zoals ik hierboven heb uitgelegd, spelen de nieren een belangrijke rol in het hele stofwisselingsproces en specifiek het in balans houden van de elektrolyten. Als je niet voldoende vitamines en mineralen tot je beschikking hebt, kunnen veel van die processen ontsporen. Er kan ook daardoor snaaigedrag ontstaan: je lichaam gaat op zoek naar voedingsstoffen. In De Eetlijn gebruik je passende supplementen. Het is van belang dat je daarmee door blijft gaan, omdat je er dan zeker van bent dat je lichaam voldoende vitamines en mineralen ter beschikking heeft. Dit is dus ook ten behoeve van je nieren.
- Het eten van een overmaat aan dierlijke eiwitten kan leiden tot verzuring van het lichaam, wat zeer belastend is voor de nieren. Bij De Eetlijn eten we zeker wel eiwitten maar slechts beperkt dierlijke eiwitten en maximaal 2x per dag een eiwitportie. Als je kijkt naar een doorsnee eetpatroon, gebruik je vaak veel meer porties: vleeswaar of kaas op brood, vlees bij de warme maaltijd, nog een blokje kaas enz.
- Teveel koffie kan de nieren belasten. Alternatief is kruidenthee of groene thee.
- Te weinig slapen kan leiden tot slechter werkende nieren. Goede nachtrust, gemiddeld 8 uur per nacht, waarvan 5 uur onafgebroken slapen, is belangrijk voor alle herstelprocessen van het lichaam. Ook al werken de nieren 24 uur per dag, toch is die nachtrust ook voor de nieren belangrijk. Andere functies van het lichaam, die immers in verbinding staan met de nieren, liggen dan deels stil. Zo kan ook het nierweefsel zich herstellen.
- Teveel geraffineerde suiker in de voeding kan je nieren belasten. Ongezonde (bewerkte) voeding is een aanslag op je nieren. In De Eetlijn eten we wel suikers, maar dat zijn de suikers die in pure voeding zitten. Verborgen suikers en toegevoegde suikers kunnen schadelijk zijn.
- Teveel ‘fout’ zout is een aanslag op de nieren. Himalayazout bevat natrium én kalium. Als de balans zoek is, worden nieren belast. Hierbij speelt vooral het natrium uit pakjes en zakjes een grote rol. Koken met natuurlijke, niet verpakte producten is een stap in de goede richting.
- Alcoholgebruik is ook belastend voor de nieren vanwege het uitscheiden van afvalstoffen. Het klinkt misschien raar, maar als je met mate drinkt en het heel veel stress oplevert om de alcohol helemaal te laten staan, kan de stress die dat geeft nog schadelijker zijn dan de alcohol zelf. Dit is natuurlijk geen reden om het dan maar niet te proberen!
- De schijnbare onschuldige pijnstiller paracetamol kan, naast leverschade, ook nierschade geven. Pijn is een signaal van een dieperliggende oorzaak, maar vaak worden dan pijnstillers gegeven in plaats van de oorzaak aan te pakken. Veel mensen hebben chronische pijnklachten en zijn afhankelijk geworden van pijnstillers. Helaas kan dit dus ook nierschade in de hand werken. Gelukkig kunnen veel chronische klachten met voeding en leefstijl zoals in De Eetlijn veel worden opgelost.
- Roken heeft veel negatieve gevolgen, o.a. voor de longen. Het brengt ook schade toe aan de bloedvaten, waardoor de bloeddoorstroming moeilijker is. Dit heeft ook effect op de kleine bloedvaatjes in de nieren, die zo beschadigd kunnen raken. Wat veel mensen niet weten, is dat roken ook de kans op nierkanker met 50% verhoogt. Dat is niet gering!
Wat zijn signalen dat het fout gaat met de nieren?
Het is belangrijk om op kleine signalen te letten, die erop kunnen wijzen dat je nieren minder goed gaan functioneren. Het zijn soms vage symptomen die je misschien niet allemaal direct in verband brengt met je nieren. De meeste hebben te maken met vochtophoping en worden vaak veroorzaakt door te weinig plassen. Je mag denken aan donkere urine. Als je ’s avonds de boorden van je sokken in je enkels hebt staan, wijst dat op oedeem. De vochtbalans is dan niet optimaal, wat zijn oorzaak kan hebben in het niet goed functioneren van de nieren. Een te hoge bloeddruk kan ook een signaal zijn, evenals kortademigheid door vocht achter de longen. Als de nierten niet goed werken, wordt er niet voldoende vocht afgedreven en blijft het achter in het lichaam. ‘Achter de longen’ is dan een plek waar het snel ophoopt, wat zorgt voor kortademigheid.
Nog meer signalen:
Lage rugpijn op de plek waar je nieren zitten, kan aangeven dat er iets mis dreigt te gaan met de nieren. Ook hoofdpijn en sufheid kunnen erop wijzen dat de nieren hun taken niet goed uitvoeren. Dat geldt ook voor (langer durende) misselijkheid en geen zin hebben in eten. Dat kan natuurlijk ook andere oorzaken hebben maar zeker reden om verder te (laten) kijken. Zelfs jeuk kan duiden op nierfalen. Het kan een signaal zijn dat de nieren niet in staat zijn om afvalstoffen goed af te breken en uit te scheiden. Als de afvalstoffen niet via de nieren uitgescheiden worden, zoekt het lichaam een andere route en dat is via de huid. Ook de huid is een uitscheidingsorgaan. Tot slot spierzwakte en zwak voelen in je benen, ook dát kan een teken zijn van nierfalen. Dit heeft ook te maken met het tekortschieten van de filterfunctie van de nieren.
9 gouden tips om je nieren gezond te houden
- Gebruik gezonde voeding. Dat lijkt een open deur, maar het is erg belangrijk om je nieren niet te belasten met ongezonde voeding. Ze moeten immers alle ‘rommel’ weer wegfilteren.
- Beweeg voldoende. Dat is ook voor de nieren belangrijk. Door beweging worden alle organen meer geactiveerd, en komt er meer zuurstof in het bloed. De richtlijn is minimaal een half uur per dag bewegen, waarbij je hartslag omhoog gaat.
- Zorg voor een stabiele bloedsuikerwaarde. Zo kun je diabetes type 2 voorkomen. Schommelingen in de bloedsuikerspiegel leiden tot schade aan de bloedvaten, zeker ook aan de kleine haarvaatjes in de nieren, waardoor ze hun werk niet goed meer kunnen doen.
- Draag zorg voor een gezond gewicht. Door overgewicht hebben ook de nieren het zwaarder.
- Gebruik ‘goed’ zout, waar natrium én kalium in zitten, zoals Himalayazout.
- Drink voldoende, ongeveer 2 liter per dag. Gebruik liefst zuiver, gefilterd water.
- Houd je bloeddruk in de gaten. Te hoge bloeddruk kan leiden tot nierschade. Plastabletten kunnen die schade niet voorkomen. Het is belangrijk om de oorzaak aan te pakken. Dat kan door voeding en leefstijl, zoals met De EetLijn Methode.
- Wees voorzichtig met pijnstillers. Ook paracetamol is niet zo onschuldig als het lijkt. Het kan op langere termijn naast leverschade ook nierschade veroorzaken. Overleg met je arts hoe je op een andere manier de pijn de baas kunt worden.
De nieren zijn dus ongelofelijk belangrijke organen in ons lichaam. Er is alle reden om er zuinig op te zijn. Gelukkig kun je daar zelf veel aan doen met voeding en leefstijl. Kun jij wel wat steun gebruiken daarbij of wil je meer weten over de EetLijn Methode? Klik op deze link om een EetLijn Coach te vinden bij jou in de buurt of stuur een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl
Wil je meer lezen? Hieronder vind je een paar gerelateerde blogs:
https://www.deeetlijn.nl/zout-zout-echt-slecht-zijn-voor-onze-gezondheid/
https://www.deeetlijn.nl/bloeddruk-te-hoog-meer-zout-eten-kan-helpen/
https://www.deeetlijn.nl/verzuring-van-het-lichaam-en-7-tips-wat-je-zelf-kunt-doen/
