Herken je dit? Witte, dode vingers die soms verkleuren tot paarsblauw en daarna rood en pijnlijk zijn… Het kan zijn dat je te maken hebt met het fenomeen of de ziekte van Raynaud. Het is jammer genoeg niet te genezen. Gelukkig kun je wel wat doen met leefstijl en voeding. In dit blog vertel ik je meer over het fenomeen van Raynaud en wat je er zelf aan kunt doen.
Wat is het fenomeen van Raynaud?
Bij het fenomeen (of de ziekte) van Raynaud zijn er problemen bij de bloeddoorstroming in de kleine bloedvaatjes in de vingers en tenen. Als de bloedtoevoer naar de vingers of tenen stopt, kunnen gevoelloze, kleurloze vingers of tenen ontstaan, de zgn. dode vingers. Je vingers kunnen zelfs tot paarsblauw verkleuren. Dat is soms heel akelig om te zien. Als de bloedstroom weer op gang komt, worden de vingers pijnlijk en rood. Het treedt aanvalsgewijs op. Hoewel het vaak gezien wordt op de afdeling dermatologie in het ziekenhuis, is het geen huidziekte, maar een vaatprobleem. De namen ziekte van Raynaud en fenomeen of syndroom van Raynaud worden door elkaar gebruikt.
Wat zijn symptomen?
Er zijn een aantal typische verschijnselen bij Raynaud. Dat zijn:
- Dode vingers of tenen
- Vingers of tenen die verkleuren van wit naar blauw of paars
- Als de bloedvaten weer open gaan verkleurt de huid rood, wat veel pijn geeft.
- Ook tintelingen kunnen optreden.
- Een aanval kan 5 tot 30 minuten duren.
Hoe weet je of je Raynaud hebt?
Niet alle witte en tintelende vingers zijn gevolg van Raynaud. Er zijn een aantal check-vragen waardoor je kunt weten of je te maken hebt met Raynaud. Als je op meer dan twee van de onderstaande vragen ‘ja’ moet antwoorden, is de kans groot dat het Raynaud is.
- Veranderen je vingers van kleur bij temperatuurverschillen of stress?
- Heb je last van pijn of doofheid aan vingers/tenen bij kleurverandering?
- Ontstaat er een felle pijn als je je vingers opwarmt na verkleuring?
Wat zijn uitlokkende factoren?
Soms lijken de verschijnselen uit het niets te komen. Maar er zijn ook omstandigheden die een aanval kunnen uitlokken. Ik noem de belangrijkste.-
- Een koude omgeving of het aanraken van een koud voorwerp kan een uitlokkende factor zijn. Het pakken van iets uit de koelkast of het aanraken van een koel metalen voorwerp is vaak al te koud.
- Temperatuurswisselingen: als je van buiten naar binnen gaat.
- Een koude tocht die lang je heen stroomt, kan de verschijnselen opwekken.
- Werken met trillende apparaten, zoals een elektrische heggenschaar of een staafmixer kan een aanval uitlokken.
- Ook het aanslaan van toetsen op de piano of een toetsenbord kan teveel trillingen geven.
- Heftige emoties zoals angst, verdriet en woede kunnen leiden tot een aanval.
- Roken is een negatieve factor voor Raynaud.
Wat gebeurt er bij een aanval?
In de wand van de aanvoerende bloedvaten zitten spiervezels. Die kunnen de kleine bloedvaatjes dicht knijpen of open zetten. Bij warmte stroomt er meer bloed door de bloedvaatjes. Hierdoor trekken de spiertjes samen, zodat er afkoeling plaatsvindt. Bij koude gaan de vaatjes meer open. Dit is een automatisch regelmechanisme. Normaal gesproken zorgt het lichaam dat het krijgt wat het nodig heeft. Bij Raynaud is dit automatische regelmechanisme van slag. De vaatjes in de vingers of tenen trekken teveel dicht. Zodoende is er continu te weinig bloedtoevoer. Dat is de reden dat er witte, dode, blauwe vingers ontstaan. Als de vaatjes weer open gaan, verkleuren ze rood. Dit veroorzaakt erg veel pijn.
Welke vormen van Raynaud zijn er?
Niet alle vormen van Raynaud zijn hetzelfde. Er is een primaire vorm en een secundaire vorm. Bij de primaire Raynaud is er geen directe oorzaak te vinden. Meestal ontstaat deze vorm al op jonge leeftijd, vaak in de puberteit. De secundaire vorm is het gevolg van een onderliggende ziekte. Hierbij kun je denken aan auto-immuunziekten waarbij de vaatwand aangetast wordt. Bijv. de ziekte van Sjögren, reumatoïde artritis of sclerodermie. Ook sommige medicijnen, zoals beta-blokkers (medicijnen die tegen hartziekten of hoge bloeddruk gebruikt worden) kunnen het fenomeen van Raynaud veroorzaken.
Hoe weet je of het primaire of secundaire Raynaud is?
Bij de secundaire vorm van Raynaud zijn er, naast de hierboven genoemde symptomen, nog meer kenmerken. Dat zijn:-
- Gezwollen vingers en tenen en wondjes daaraan.
- Het is na je 30e levensjaar ontstaan.
- Bij primaire Raynaud komen de verschijnselen in beide handen/voeten voor; bij de secundaire vorm kan het ook eenzijdig zijn.
- Ook gewrichtsklachten, huiduitslag, spierzwakte, droge mond of droge ogen kunnen symptomen zijn van een onderliggende ziekte.
Als je dit herkent, is het verstandig om een bezoek aan de huisarts te brengen.
Wat is het verschil met winterhanden?
Er is een andere aandoening die veel lijkt op Raynaud, nl. winterhanden en wintertenen. De symptomen zijn niet helemaal hetzelfde en het mechanisme is ook iets anders. Bij Raynaud is er sprake van vernauwing van de haarvaatjes, wat leidt tot pijn en gevoelloosheid. Bij winterhanden is er verstoring bij het samentrekken en verwijden van de haarvaatjes, wat zorgt voor pijn, jeuk en een branderig gevoel. Dit gebeurt vooral na blootstelling aan (vochtige) kou. Ook ontstaan er bij winterhanden vaak vervelende, pijnlijke wondjes, die soms slecht genezen doordat de bloeddoorstroming slecht is. De behandeling van Raynaud en winterhanden is wel grotendeels hetzelfde.
Wat is eraan te doen?
Helaas is er aan Raynaud niet veel te doen. Gelukkig gaat het bij de primaire vorm, zeker als het onder je 18e jaar al ontstaan is, vaak vanzelf over. Bij de secundaire vorm kan het verbeteren of zelfs overgaan als de onderliggende ziekte behandeld wordt. Een auto-immuunziekte is vaak het gevolg van voeding en leefstijl (vooral suiker en bewerkte voeding). Dat is dan toch goed nieuws: aanpassing van voeding en leefstijl kan verbetering geven, zowel van de auto-immuunziekte als van de klachten van Raynaud. Als Raynaud na je 35e ontstaat, is het in 50% van de gevallen chronisch. Gelukkig hoeft dat niet te betekenen dat je er voor altijd last van zult houden! Chronisch betekent langdurig maar niet voor altijd.
Welke behandelingen zijn er?
Zoals ik al noemde, is er niet veel aan Raynaud te doen. In ieder geval is het niet te genezen. De reguliere geneeskunde kan alleen behandelingen bieden om de symptomen te verlichten. Veelal zijn dat behoorlijk heftige behandelingen die ook nadelen hebben. De ziekte van Raynaud kan echter soms zoveel belemmeringen geven in het dagelijks leven, dat die keuze wel gemaakt moet worden. Je kunt dan denken aan:
- Vaatverwijdende medicijnen (wat helaas ook niet bij iedereen helpt) en die soms weer nare bijwerkingen hebben.
- Zenuwblokkades, waardoor het automatisch samentrekken van de spiertjes bij koude vermindert.
- Doorsnijden van de zenuwen: dit is onomkeerbaar, dus een behoorlijk ingrijpende behandeling. Er is ook nog niet heel veel ervaring mee opgedaan bij Raynaud. Meer onderzoek is daarom nodig.
- In de complementaire geneeskunde worden Moxa-behandelingen toegepast. Moxa is een samengeperst (bijvoetkruid) kruid. Dit staafje wordt aangestoken en de brandende warmte zorgt voor de vrije energie stroming naar de acupunctuurpunten. Het heeft een ontspannende verwarmende werking. Dit kan gedaan worden als aanvulling op een acupunctuur behandeling.
- Sommige mensen hebben baat bij Shiatsu-massage.
Welke leefstijltips kunnen helpen bij Raynaud?
Als je last hebt van Raynaud is het verstandig om een aantal leefregels in acht te nemen en er rekening mee te houden in je leefstijl. Ik zet een aantal punten op een rij:
- Stop met roken. Naast een heleboel andere schadelijke effecten, zorgt roken voor bloedvatvernauwing. Stoppen met roken heeft vrijwel een direct effect op vele punten.
- Houd je handen en voeten warm d.m.v. handschoenen, sokken en evt. warme inlegzolen. Er zijn speciale handschoenen en sokken die de bloeddoorstroming stimuleren, zie www.skafit.nl
- Zorg dat je huis warm en droog is, maar niet overdreven warm.
- Bij sommige mensen hebben wisselbaden een goed effect. Koud afdouchen kan ook helpen. Probeer dit wel voorzichtig uit, want het kan ook weer een aanval uitlokken.
- Vermijd trillend gereedschap.
- Voorkom overbelasting.
- Check je medicijnlijst of er medicijnen op staan die Raynaud kunnen veroorzaken. Als dat zo is, bespreek het dan met je arts.
- Als je wondjes hebt, verzorg ze dan goed om infectie te voorkomen. Omdat de bloeddoorstroming slecht(er) is, kan het langer duren voordat wondjes genezen.
- Beweeg voldoende. Zeker dynamisch bewegen (met zwaaiende armen) zorgt voor een betere bloedsomloop.
- Vermijd zoveel mogelijk stress.
- Als je witte of paarse vingers hebt, warm je handen dan niet aan warme kachel. Dit zorgt voor een te groot temperatuurverschil. Het is dan beter om je handen onder te dompelen in lauw water en ze zo langzaam aan op temperatuur te laten komen.
- Als je iets uit de vriezer pakt, gebruik dan ovenwanten.
- Vermijd koude dranken.
- Stop met alcohol.
- Pas op met cafeïne. Ook dit kan zorgen voor vaatvernauwing.
Wat kun je doen met voeding als je last hebt van de ziekte van Raynaud?
Ook met voeding kun je proberen de symptomen te verlichten. In de basis is het vooral pure, onbewerkte voeding zoals in de EetLijn Methode. Specifiek voor Raynaud gaat het vooral om voeding die zorgt voor een betere bloeddoorstroming en voeding die verwarmend is. Het is verrassend hoeveel voedingsmiddelen die werking hebben! Kijk maar eens naar de volgende lijst:
- Voeding met rutine. Deze stof maakt kleine bloedvaten sterker en is een belangrijke anti oxidant. Het zit in boekweit, citrusfruit en koolsoorten.
- Verder voeding die rijk is aan ijzer zoals eieren, vis en groene groenten.
- Ook bepaalde kruiden en specerijen kunnen positief werken. Je mag denken aan cayennepeper, gember, kaneel en kurkuma.
- Vette vis.
- Groene bladgroenten (vooral vanwege nitraat, wat vaatverwijdend werkt), bieten, tomaten en champignons.
- Knoflook en uien (verdunnen het bloed).
- Walnoten en andere noten en zaden.
- Kokos.
- Fruit zoals bessen, bananen, druiven, sinaasappels en aardbeien.
- Voeding met het aminozuur arginine. In veel van bovenstaande producten zit dit aminozuur. Ook in het Aminozuren Complex van De EetLijn zit arginine.
Zijn er ook supplementen die je kunt gebruiken om Raynaud-klachten te verlichten?
Naast leefstijl en voeding zijn er ook supplementen die de klachten bij de ziekte van Raynaud lijken te kunnen verlichten. Ik noem er hier enkele. Raadpleeg eventueel een orthomoleculair arts of therapeut voor een specifiek advies.
- B-vitamines in het algemeen en vitamine B3 speciaal
- Gingko biloba
- Omega 3 vetzuren
- Magnesium
- Vitamine C
- L-arginine
Tot slot
Het fenomeen van Raynaud: Het is een nare aandoening waar je gelukkig toch zelf wel iets aan kunt doen. Doe er je voordeel mee als je ermee te maken hebt, of wijs anderen op deze informatie. Meerdere cliënten van De EetLijn Methoden lieten weten minder last te hebben van Raynaud sins ze met het programma waren gestart. Als je meer wilt weten over de EetLijn Methode, stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl en ik zoek een coach bij jou in de buurt.
Wil je meer lezen over auto-immuunziekten, zoals reumatoïde artritis? https://www.deeetlijn.nl/reuma-en-9-voedingstips-om-het-leven-draaglijk-te-maken/
Wil je meer lezen over boekweit, een bron van rutine? https://www.deeetlijn.nl/boekweit-is-super-lekker-veelzijdig-en-gezond/
Heb je belangstelling voor genoemde supplementen?
Gingko biloba: https://shop.deeetlijn.nl/product/gingko-biloba-100-st/
Het Aminozuren Complex van De EetLijn: https://shop.deeetlijn.nl/product/aminozuren-complex-van-de-eetlijn/
Vitamine B-plus: https://shop.deeetlijn.nl/product/vitamine-b-plus/
Vitamine C plus: https://shop.deeetlijn.nl/product/vitamine-c-plus-familieverpakking-180-stuks-2/
Omega 3 van De EetLijn met D3: https://shop.deeetlijn.nl/product/de-eetlijn-omega-3-capsules/
Vitamine D3 met K2: https://shop.deeetlijn.nl/product/vitamine-d3-met-k2-aov-60-vcaps/
