Eetgewoontes: goede en minder goede. En 9 tips hoe jouw eetgedrag jouw gezondheid positief kan beïnvloeden

“Wát je eet is veel belangrijker dan hóe je eet” is de gedachte van veel mensen. Toch is het niet zo simpel. Eigenlijk zijn beide aspecten belangrijk, zowel wát er op je bord ligt als hoe je het eet. Je kunt een gezonde hap in no time naar binnen schuiven maar dan blijft er van de gezonde eigenschappen van het eten niet veel over. Eetgewoontes kunnen veel invloed hebben op je gezondheid. In dit blog 9 tips hoe je daarmee rekening kunt houden voor een optimaal profijt van je voeding.

Wat verstaan we onder eetgewoontes?

Als ik schrijf over eetgewoontes of eetgedrag verwijs ik naar alle dagelijkse eet- , drink- en snackgewoontes; alles wat we gewend zijn rond de maaltijd. Daar zitten verschillende kanten aan.

1. Het is vaak aangeleerd eetgedrag. We doen het zoals we het doen en dit dragen we van jongs af aan onze kinderen over. Hierin zijn veel verschillen: per continent, per land, per gezin kunnen deze gewoontes (soms zelfs etiquettes) een andere vorm hebben.
2. Daarnaast zijn er invloeden van buitenaf, ook wel extern eetgedrag genoemd. Het gaat daarbij om eten door signalen uit omgeving, zoals geuren of eten zien (in werkelijkheid, op plaatjes of op tv). Die signalen wekken zin in eten op. Vaak is het moeilijk om weerstand te bieden. De voedingsindustrie maakt gretig gebruik van deze invloeden van buitenaf.
3. We leven in eetmaatschappij. Bij elke gelegenheid is er eten en moet er gegeten worden. Denk aan eten op een beurs, een receptie, bij feesten en op feestdagen. Ook daarin spelen gewoontes een belangrijke rol, zoals Sinterklaas, Oud en Nieuwjaar, Kerst, verjaardagen. Er wordt overal en altijd gegeten.

En hoe zit het met wát je eet?

Ook in wát je zijn er veel gewoontes, zoals wel of geen gluten, kant- en klaar maaltijden, magere of volle zuivel, veel suiker of juist niet, volgens de Schijf van 5 of volgens De EetLijn Wijzer, vegetarisch enz. De lijst is haast eindeloos. Wát je eet is ook zeker belangrijk. Daarover gaat het vaak (bijna altijd 😁) bij De EetLijn. In dit blog richten we ons op hóe je eet.

Welke eetgewoontes zijn er in andere landen anders dan in Nederland?

Ik noemde al dat eetgewoontes per land en per continent kunnen verschillen. Het is heel interessant om te zien hoe een gewoonte in het ene land waardering voor de kok uit kan drukken, terwijl diezelfde gewoonte in het andere land ronduit onbeschoft is. Ik noem een paar gewoontes die in andere landen echt anders zijn.

• In India en Ethiopië is het normaal om met je handen eten. Een onderdeel van de maaltijd wordt gebruikt als ‘bestek’: met de roti in India en de Injera in Ethiopië schep je de rest van de maaltijd op alsof het een vork is, zodat je het kunt eten.
• Het kan per land verschillen of je met je rechter- of met je linkerhand eet. In sommige landen is de linkerhand de hand waarmee je ‘vieze klusjes’ doet. Daar eet je dus niet mee.
• Je bestek aflikken komt in Rusland heel onbeschoft over.
• Boeren na het eten is in sommige landen complimenteus naar de kok. In Nederland geldt dit als ongemanierd.
• Met het slurpen van noedels in Japan maak je kenbaar dat de maaltijd je smaakt. Het is dus complimenteus naar de kok.
• In sommige landen gebruik je een vork om het eten op je lepel te schuiven, maar niet om in je mond te steken.
• Ook kan de betekenis van je bord leeg eten verschillend zijn. in China wek je de indruk dat er te weinig gekookt is. In Japan en India is het juist een compliment voor de kok als de borden leeg zijn.
• In Nederland zien veel mensen de avondmaaltijd als iets voor het gezin en wordt er precies genoeg gekookt. Onverwachte gasten tijdens de maaltijd worden daardoor vaak niet gewaardeerd. In heel veel andere landen zit er ruim voldoende eten in de pannen en is gastvrijheid rond het eten een belangrijke waarde.

Welke ingeburgerde eetgewoontes zouden anders kunnen?

Er zijn nogal wat eetgewoontes die zo ingeburgerd zijn dat we denken dat het normaal en goed is. Dit is niet altijd het geval. Ik noem een aantal aspecten waarbij je vaak niet stil staat.

• 3 vaste maaltijden per dag en eten op de klok is een gewoonte van heel veel mensen in Nederland. Soms moet je ook wel, zoals in een gezin waarbij je gebonden bent aan school- en pauzetijden. Vroeger moesten mensen eerst in beweging voordat ze konden eten. Dat deden ze als ze honger hadden. Ze hadden niet eens een horloge om te zien of het bijna etenstijd was. Het is een oefening om alleen te eten als je trek hebt en niet wanneer de klok aangeeft dat het tijd is. Het is luisteren naar je lichaam, wat je gezondheid ten goede kan komen.
• Altijd eten van een dinerbord kan ertoe leiden dat je meer eet dan je nodig hebt.
• Vaak staan de pannen op tafel. Dit nodigt uit om alles op te maken, ook als je geen honger meer hebt. Als je opschept in de keuken en de rest bewaart voor de volgende dag voorkom je dat je meer eet dan je nodig hebt. Restjes kun je de volgende dag als maaltijd eten of met de staafmixer en wat bouillon er heel eenvoudig een soep van maken.
• Sommige mensen zijn gewend om alles door elkaar te prakken, zeker als er altijd AVG (aardappelen-vlees-groenten) op het menu staat. Eigenlijk is dit jammer van je eten: elke hap smaakt hetzelfde. Bovendien hoef je nauwelijks meer te kauwen.
• Metselen (drinken bij de maaltijd en je voeding vermengen met de drank) is geen goed idee om verschillende redenen. Allereerst kauw je dan minder terwijl kauwen erg belangrijk is voor de spijsvertering. Bovendien stimuleer je met kauwen je hersenen. Nog een nadeel van drinken bij de maaltijd is dat je de spijsverteringssappen daarmee verdunt waardoor het eten minder goed verteerd wordt.
• Je hoort wel eens zeggen dat drinken tijdens het eten juist goed is: ‘waar water zit, kan geen eten zitten’. Daarom zou deze gewoonte ondersteunen bij het afvallen. Dit klopt echter niet. Door te drinken tijdens het eten kan de spijsvertering minder goed functioneren. Daardoor raak je minder snel verzadigd en heb je eerder weer honger. Wat je wel kunt doen is 20-30 minuten voor het eten een kwart liter water drinken. Dit stimuleert de afgifte van spijsverteringssappen en je vult je maag alvast iets. Dit is dus heel anders dan drinken tijdens de maaltijd.
• Lang kauwen klinkt niet zo aantrekkelijk maar het is wel heel belangrijk. Je vermengt zo het eten met speeksel en maakt de voedselbrokken kleiner. Dit is al het eerste, niet onbelangrijke, stukje van de spijsvertering. Kauw net zolang tot het vloeibaar is en geniet van de kleuren, geuren, smaken en texturen van je voeding.
• Ook als je een maagband hebt is het belangrijk om goed te kauwen.
• Goed kauwen van voeding met eiwitten en vetten zorgt voor een betere opname en meer verzadiging. Het duurt dan dus langer voordat je weer honger hebt.
• Met mes en vork eten is goed. Het vertraagt het eten enigszins. Als je met een soeplepel eet, schrok je snel alles naar binnen. Als je kleine hapjes neemt met een kleinere vork, draagt dit bij aan meer genieten van je maaltijd.
• Tussendoortjes zijn populaire snacks. De vraag is of het zo gezond is om de hele dag door te eten. In de EetLijn Methode beginnen we met 3 hoofdmaaltijden en 3 tussendoortjes, omdat het een periode is van overgaan op vetverbranding in plaats van koolhydraatverbranding. Later kun je het prima doen op 3 maaltijden per dag, of soms zelfs maar 2 eetmomenten. Minder eetmomenten komt de stabiliteit van je bloedsuikerspiegel ten goede.

Tips voor gezonde eetgewoontes

Er is heel veel wat je zelf kunt doen om je eetgewoontes gezond(er) te maken. Dit zijn geen geboden, maar tips die je algehele gezondheid ten goede kunnen komen.

1. Eet langzaam. Zo raak je eerder verzadigd. Bovendien bevordert en ondersteunt het je spijsvertering.
2. Zorg voor verschillende texturen in je voeding, bijvoorbeeld harde stukjes erin. Zo is het niet één zachte massa die je snel naar binnen schuift. Met verschillende texturen nodigt de voeding uit tot kauwen. Denk bijvoorbeeld aan hutspot, waarbij je wat rauwe wortel achterhoudt en er op het laatst doorheen stampt; wat pitten of noten over een soep of maaltijd, (EetLijn)brood met zaden.
3. Eet met al je zintuigen. Dit kun je tegenkomen onder de naam Mindful eten. Daarbij besteed je aandacht aan wat je ziet (kleuren), wat je ruikt (geuren), wat je voelt (mondgevoel), wat je proeft (smaak) en zelfs wat je hoort (bv kraken van iets knapperigs).
4. Verras je lichaam regelmatig door te variëren in deze aspecten. Eet niet elke dag hetzelfde.
5. Eet van een klein bord, dan lijkt het voller. Ook een bord met rode rand of rood bord kan helpen om kleinere porties te eten. Een andere mogelijkheid is het eten van een soepbord dat je niet meer dan het kuiltje vult.
6. Drink ongeveer 20 min. vóór de maaltijd ¼ liter water. Na de maaltijd kun je het beste pas na minimaal 30 minuten weer drinken. Dit is om de spijsvertering te ondersteunen.
7. Ga je eten niet zitten prakken of heel fijn snijden maar kauw goed.
8. Als je vaak kauwt zal je eten snel afkoelen. Leer daarom te houden van lauw in plaats van heet eten. Anders moet je schrokken om je eten binnen te krijgen. Bovendien is te heet eten slecht voor je slokdarm.
9. Leg af en toe je bestek neer. Ook dat werkt vertragend.

De 4 V’s

Met het ezelsbruggetje van 4 V’s heb ik nog wat tips voor je.

1. Verwijderen. Haal de pannen van tafel af. Anders kom je snel in de verleiding om nog een beetje van dit en een beetje van dat te nemen. Ook kan het een goed idee zijn om de airfryer of friteuse in de schuur te zetten i.p.v. op het aanrecht. Zo voorkom je dat je in de verleiding komt om snel nog een frietje of bitterballen te gaan bakken. Als je dit soort dingen niet in huis hebt, is die verleiding ook veel minder aanwezig.
2. Vervangen. Ongezonde voeding kun je vervangen voor gezonde voeding. Zorg dat je geen verleidingen in huis hebt. Het argument ‘voor de visite’ is ook niet steekhoudend: beter een gezonde cake o.i.d. invriezen. Zo heb je altijd iets bij de hand. De EetLijn voorziet in veel lekkere, maar gezonde recepten, óók van heerlijke baksels.
3. Vermijden. Zorg dat je eet zonder afleiding. Ga tijdens het eten niet lezen, tv kijken of uitgebreid kletsen. Tussendoor bijpraten met een vriendin kan ook zonder eten, bijv. op een wandeling. Want ook gezelligheid kan snacken uitlokken.
4. Voorbereiden. Het kan helpen als je weet waar je valkuilen liggen. Daar kun je je op voorbereiden en maatregelen treffen. Bijvoorbeeld: als je de verleiding hebt om wijn tijdens het koken te drinken, zorg dan dat er geen wijn in huis is (of bijvoorbeeld alleen in het weekend).

Misschien zijn er veel eetgewoontes waarvan je je tijdens het lezen van dit blog bewust geworden bent. Dat kunnen goede gewoontes zijn. Het kan ook zijn dat het minder gezonde gewoontes tussen zitten. Doe je voordeel met alle tips uit dit blog. Ook bij andere thema’s van de EetLijn komen regelmatig onderwerpen aan bod die je spijsvertering, en zodoende je gezondheid, kunnen ondersteunen. Daar gaat ook de hele EetLijn Methode over: voeding én leefstijl!

Wil je meer weten over de EetLijn Methode? Stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl Dan zoek ik een coach bij jou in de buurt.