Evenwichtsstoornis; oorzaken, symptomen en klachten. Én…wat je zelf kunt doen.

Een beetje wiebelig op de benen tot het gevoel dat de hele wereld ronddraait. Het heeft allemaal te maken met je evenwicht. Je let er pas op als het niet meer goed functioneert. Maar hoe komt het als je een evenwichtsstoornis hebt? En wat kun je er zelf aan doen? In dit blog vertel ik je er meer over.

Wat zijn evenwichtsstoornissen?

Het evenwichtsorgaan regelt onze balans en oriëntatie. Als hierin een hapering ontstaan, kan dit leiden tot duizeligheid, wat gevaar om te vallen geeft. Ook kunnen er andere symptomen optreden. Hier kom ik verderop op terug. Duizeligheid is een ander woord voor evenwichtsstoornis.

Waar ligt het evenwichtsorgaan?

Voordat ik inga op evenwichtsstoornissen vertel ik eerst iets over het evenwichtsorgaan zelf. Het ligt in het binnenoor van beide oren. Het is een heel kwetsbaar zintuig en ligt daarom verscholen achter het rotsbeen. Samen met het gehoororgaan vormt het een anatomische eenheid. Gehoorklachten en evenwichtsklachten zijn daarom vaak tegelijk aanwezig.

Hoe werkt het evenwichtsorgaan?

Het evenwichtsorgaan bestaat globaal uit twee delen: de drie halfcirkelvormige kanalen en de twee otolietorganen. De drie halfcirkelvormige kanalen staan loodrecht op elkaar. In deze kanalen bevinden zich vocht (endolymfe) en haarcellen. Als je je hoofd beweegt, gaat de vloeistof stromen. Zintuigcellen, kleine haartjes die in de vloeistof uitsteken, zullen door de stroming ombuigen. In de otolietorganen zit geen vocht, maar er liggen een soort steentjes op. De druk van de steentjes op de haartjes geven informatie aan de hersenen. Die informatie gaat niet zozeer over draaibewegingen, maar over meer lineaire bewegingen. Als je bijvoorbeeld in de lift staat.

Waarvoor dient ons evenwichtsorgaan?

Het evenwichtsorgaan geeft je hersenen informatie voor het in stand houden van je evenwicht. Ook een stabiele blik tijdens hoofdbewegingen is het gevolg van je evenwichtsorgaan. Er gaan signalen naar de hersenen zodat je precies weet hoe het hoofd beweegt en in welke stand het hoofd staat. Het gaat dan over het evenwicht bij stilstand en beweging en het evenwichtsorgaan zorgt ervoor dat je normaal kunt blijven kijken als je je hoofd beweegt. Problemen met je evenwichtsorgaan kunnen dan ook leiden tot heel vervelende problemen.

Hoe werken ogen en evenwichtsorgaan samen?

Het evenwichtsorgaan werkt ook samen met de ogen: informatie die via de ogen binnenkomt wordt vergeleken met de informatie die afkomstig is van het evenwichtsorgaan. Wanneer dit niet klopt, kan je misselijk worden omdat het braakcentrum in de hersenen geprikkeld wordt. Wagenziekte en zeeziekte ontstaat doordat de ogen geen beweging registreren maar het evenwichtsorgaan wel. Hetzelfde gebeurt met bijvoorbeeld attracties zoals de villa volta (draaiend huis) in de Efteling: de ogen registreren beweging maar het evenwichtsorgaan zegt dat je stilstaat. Hier kan je behoorlijk duizelig of misselijk van worden.

En wat als er iets mis gaat in het evenwichtsorgaan?

Als er iets mis gaat in het evenwichtsorgaan kan dat heel vervelend zijn. Je hebt er vast wel eens last van gehad: duizeligheid. Als kind draaide je in een draaimolen en je kwam er duizelig uit. Of je staat plotseling op en het duizelt je even.

Welke symptomen kunnen optreden bij een evenwichtsstoornis?

Van welke symptomen iemand last krijgt, is afhankelijk van de oorzaak van de evenwichtsstoornis.

Duizeligheid
Een licht gevoel in het hoofd
et gevoel alsof alles draait
Het gevoel alsof je zelf draait (draaiduizeligheid)
Oorsuizen
Angst
Gapen
Misselijkheid
Overgeven
Zweten

Welke vormen van evenwichtsstoornis zijn er?

Lang niet alle duizeligheid is hetzelfde: er zijn verschillende vormen van duizeligheid. Heel algemeen gesteld ontstaat er duizeligheid als je evenwichtsorgaan even in de war is en verkeerde informatie doorgeeft aan de hersenen. Ik noem de twee meest voorkomende vormen van duizeligheid, met verschillende mogelijke oorzaken daarvan.

Acute, continue problemen met het evenwicht: Hierbij is sprake van continue draaiduizeligheid en onbalans, die dagen of weken kunnen aanhouden. De klachten ontstaan plotseling. Meestal is er sprake van een éénmalige oorzaak, zoals een infectie, een ongeval of een bloeding. Je hebt het misschien wel eens gehoord van iemand in je omgeving, of zelf gehad: opeens een verschrikkelijke duizeligheid en je ziek voelen. Het herstel kan met ups en downs verlopen.
De belangrijkste oorzaken hiervan zijn:
– Een ontsteking van de evenwichtszenuw en kenmerkt zich door acuut optredende, heftige draaiduizeligheid die langzaam in de loop van dagen tot weken afneemt. Na de heftige duizeligheid volgt een periode van onstandvastigheid. Dit gaat geleidelijk over in een enigszins onzeker gevoel bij snelle hoofdbewegingen. Soms doet de gehoorzenuw mee en is er ook sprake van slechthorendheid/doofheid (labyrinthitis).
– Beschadiging van de evenwichtsorganen door een ongeval.
– Ziekten zoals multiple-sclerose waarbij het evenwichtsorgaan betrokken is.
– Hersenbloeding of –infarct (CVA) in het gebied van de kleine hersenen of de hersenstam kan leiden tot draaiduizeligheid krijgen, vaak bij bewegen. Gehoorverlies hoort hier niet bij. Na een CVA elders in de hersenen kan de verwerking van informatie verstoord zijn en duizeligheid opleveren. Hierbij is vaak sprake van bewegingsonzekerheid.
Duizeligheid in aanvallen
Hierbij gaat het om voorbijgaande draaiduizeligheid of instabiliteit die seconden tot uren kan duren, in uitzonderlijke gevallen zelfs dagen. De klachten komen met tussenpozen terug.
De meest voorkomende oorzaken zijn de volgende:
– BPPD (benigne positieafhankelijke draaiduizeligheid): meestal kortdurende draaiduizeligheid na verandering van de stand van het hoofd. BPPD komt vaak voor, vooral bij wat oudere mensen. De aanvallen duren meestal seconden tot een minuut, hoogst zelden uren of nog langer. De onderliggende oorzaak zou liggen in aan op drift geraakte oorsteentjes die een onverwachte prikkel afgeven. BPPD gaat vaak vanzelf over of door bepaalde bewegingen die fysiotherapeut of arts uitvoert, waarbij de kristalletjes verplaatst worden.
– Vestibulaire migraine – een zeer veel voorkomende vorm van draaiduizeligheid in aanvallen. Vestibulaire migraine (VM) staat voor aanvallen van duizeligheid bij patiënten die bekend zijn met migraine.
– Brughoektumor – een goedaardig gezwel dat uitgaat van de zenuwschede om de gehoor- en evenwichtszenuw. De druk op de zenuw door de tumor veroorzaakt gehoorverlies en evenwichtsproblemen, dat kan zowel duizeligheid zijn als bewegingsonzekerheid.
– Mal de Débarquement Syndroom (MdDS)- een aandoening waarbij iemand na een bootreis, soms een vlieg- of autoreis, het gevoel blijft houden nog steeds op zee te zijn en er niet in slaagt weer het ‘landgevoel’ terug te krijgen. Veel mensen herkennen dit gevoel na een bootreis als een kortdurende ervaring. Bij dit syndroom houdt het gevoel echter weken, maanden en soms jaren aan en blijft voortdurend aanwezig als een gevoel alsof je op een matras of trampoline loopt. Typisch is ook dat het gevoel fors vermindert of zelfs verdwijnt als de patiënt zelf een auto bestuurt, fietst of paardrijdt.

Wat kunnen oorzaken van duizeligheid zijn?

Naast de al genoemde (ernstiger) oorzaken van duizeligheid kunnen er ook onschuldiger zaken een rol spelen. Je kunt daarbij denken aan de volgende situaties, al wordt er niet altijd een oorzaak gevonden.

Lage bloedsuiker. Als je bloedsuiker flink naar beneden is gezakt (doordat je een tijdje niet gegeten hebt) kun je je licht in je hoofd voelen.
Te weinig drinken. Dat kan bij warm weer al snel gebeuren.
Oorinfectie. Een infectie aan de binnenkant van je oor kan problemen met balans en duizeligheid veroorzaken. Raadpleeg een huisarts, ook als je niet heel veel pijn hebt.
Bloedarmoede. Een ijzertekort kan leiden tot veel klachten. Duizeligheid is er daar één van. Als je ook licht in je hoofd en vermoeid bent, en/of last hebt van een snelle hartslag, is bloedarmoede waarschijnlijk het probleem.
Medicatie. Veel verschillende soorten medicijnen hebben duizeligheid als bijwerking. Veel mensen melden dat echter niet bij de huisarts. Als je hier last van hebt wanneer je medicatie hebt ingenomen, is het verstandig dit met je arts te overleggen. Zeker bij oudere mensen kan het een extra valgevaar opleveren, met alle risico’s van dien.
Allergieën. Stof of pollen die zorgen voor een allergie kunnen ook je middenoor belemmeren. In reactie daarop probeert je lichaam de druk te controleren, waardoor je duizelig wordt. Naast allergenen die via de lucht binnendringen, kun je ook duizelig worden van voedselallergieën.
Lage bloeddruk. Als je opstaat en meteen licht in je hoofd wordt, komt dat door een lage bloeddruk. Bij een te lage bloeddruk is er niet genoeg bloed in de hersenen, waardoor je duizelig wordt.
De ziekte van Menière.

Moet je naar de dokter met evenwichtsklachten?

Duizeligheid heeft lang niet altijd een ernstige oorzaak te hebben. Toch kan het wel belangrijk zijn om bepaalde oorzaken uit te sluiten en eventuele adviezen te krijgen om ermee om te gaan. Het is dan handig als je nauwkeurig kunt omschrijven hoe jouw duizeligheid eruit ziet. Je kunt de volgende vragen daarbij gebruiken:

Symptomen: wat gebeurt er?
Om de hoeveel tijd, wanneer treedt het op?
Sinds wanneer?
Triggers: welke omstandigheden of activiteiten lokken de klachten uit?
Oor: heb je ook problemen met je oor en/of gehoor?
Neurologisch: Heb je ook neurologische klachten? Denk aan: hoofdpijn, migraine (nu of vroeger, erfelijk), tintelingen in je lichaam, flikkeringen of zwarte vlekken in het gezichtsveld, overgevoeligheid voor geluid. overgevoeligheid voor licht, hyperventilatie, spraakproblemen.
Hoe is het ontstaan en verder gegaan?
Duur: hoe lang duurt een aanval, of is het constant?

Wat kun je zelf doen aan duizeligheid met leefstijl?

Als de oorzaak van de duizeligheid bekend is, moet die, als het kan, behandeld worden. Daarnaast zijn er wat algemene adviezen die je kunt proberen.

Drink voldoende, eet regelmatig en zorg voor genoeg rust.
Sta langzaam en niet abrupt op, wanneer je hebt gelegen of gezeten.
Doe ademhalingsoefeningen, waarbij je diep inademt en langzaam uitademt. Zo zorg je voor ontspanning in lichaam en geest.
Ga naar buiten voor een zuurstof-shot, wanneer je voelt dat je duizelig begint te worden.
Doe yoga-oefeningen, waarbij je circa 10 minuten per dag ondersteboven gaat staan, zodat er voldoende bloed naar je hoofd toekan. Doe dit niet als je weet dat je verhoogde bloeddruk hebt!
Zorg voor een constante bloedsuikerspiegel.
Slaap met je hoofd op een hoger kussen.
Probeer te vermijden dat je met je benen gekruist zit om te voorkomen dat je de bloedcirculatie hindert.
Drink geen alcohol en stop met roken.
Regelmatige lichaamsbeweging
Leren omgaan met stress en angst om te vallen

Wat kun je doen met voeding?

Er zijn geen speciale voedingsadviezen om duizeligheid te behandelen. In het algemeen is het wel belangrijk om te zorgen dat je hele lichaam, dus ook je evenwichtsorgaan en de andere betrokken lichaamscellen, in goede conditie blijven. In het kort betekent dat: geen suiker, geen gluten, zorgen voor een gezonde bloeddruk, veel antioxidanten en pure, onbewerkte voeding. Met de Eetlijn Methode zit je goed!