De lever: een belangrijk en kwetsbaar orgaan. Hoe kun je daar goed voor zorgen?

De lever is een orgaan dat heel veel verschillende zeer belangrijke functies in ons lichaam heeft. Dat geldt voor de lever meer dan voor welk ander orgaan dan ook. In dit blog ga ik in op de vele functies van de lever en wat je kunt doen om de lever goed te laten functioneren.

De lever is een kwetsbaar orgaan

Bij al die functies zijn ontelbare processen betrokken. Daardoor is de lever ook een heel kwetsbaar orgaan: als de schakels van die processen onderbroken worden, kan er veel mis gaan. Daarom is het uiterst belangrijk om goed voor de lever te zorgen. Met voeding en leefstijl kunnen we gelukkig veel doen om de lever te ondersteunen. Maar eerst: wat is de lever?

Wat is de lever?

De lever ligt rechtsboven in de buik naast de maag en onder het middenrif, achter de ribben. Dit orgaan is groter dan andere organen en weegt ongeveer 1,5 kg. Hij is opgebouwd uit een linker- en rechterleverkwab. en is betrokken bij heel veel processen in het lichaam. Hij heeft wel méér dan 200 functies. De lever bevat heel veel bloed. Het bloed, afkomstig van de darmen, komt binnen via de poortader. Zo kunnen belangrijke voedingsstoffen uit de darmen naar de lever worden getransporteerd. De levercellen kunnen deze voedingsstoffen dan gebruiken, bewaren of weer afgeven aan de bloedvaten wanneer je lichaam ze nodig heeft. De lever maakt gal aan. Via vele galkanaaltjes in de lever wordt dit gal afgevoerd naar de galblaas waar het wordt opgeslagen om te kunnen gebruiken bij de vertering van de voeding.

Wat zijn de functies van de lever?

We gaan niet alle functies van de lever behandelen. Dan zou het een dik boekwerk worden! Ik noem de belangrijkste.

1. De stofwisseling (en het uitscheiden van afbraakproducten) van koolhydraten, eiwitten en vetten. Hierbij hoort ook de aanmaak van gal, wat belangrijk is voor de vetvertering en opname van vetten.
2. Verder speelt de lever een rol bij de opbouw, afbraak en recycling van hormonen.
3. Dan houdt de lever zich bezig met de ontgifting van allerlei giftige stoffen die ons lichaam binnen komen. Denk aan medicijnen en zware metalen in de voeding. Ook via verf, plastics, amalgaanvullingen, drinkwater waar lood in zit, batterijen, pesticiden, meststoffen en tabak worden we daaraan blootgesteld. Dit is absoluut geen complete lijst van giftige stoffen. Er is helaas nog veel meer! De lever is er druk mee om die stoffen onschadelijk te maken en uit te scheiden.
4. De lever zorgt voor opslag van voedingsstoffen. Je mag dan denken aan o.a. opslag van energie in de vorm van glycogeen. Dat dient als snelle energiebron bij bijvoorbeeld duursport. De lever kan ook bouwstoffen opslaan. Je mag denken aan ijzer dat vrijkomt bij afbraak van rode bloedcellen. Verder opslag van vitamine A, D, K, B11 (foliumzuur) en B12.
5. Aanmaak van stollingsfactoren. Dit is van belang bij het stelpen van wonden en wondjes.
6. De afbraak van rode bloedcellen. Er worden ongeveer 2 miljoen rode bloedcellen per seconde aangemaakt in het rode beenmerg. Die zorgen via het bloed voor het transport van zuurstof en koolstofdioxide tussen de longen en de andere weefsels in het lichaam. De rode bloedcellen worden, nadat ze hun taak vervuld hebben, afgebroken in de lever. Bijna alle stoffen die daarbij vrijkomen, worden hergebruikt. Een knap staaltje van recycling en in die zin was de lever zijn tijd ver vooruit 😉.

Wat kan er mis gaan?

In alle processen die er in de lever plaatsvinden, kunnen haperingen ontstaan. Dit kan heel veel klachten en ziektes veroorzaken. Het draait ook hierbij weer om (vaak laaggradige) ontstekingen. Die monden uit in beschadiging van de levercellen, waardoor vetopslag (vervetting) plaatsvindt. Soms leidt dat tot ernstiger ontstekingen van de lever (hepatitis). En als dat steeds maar doorgaat en je bent er niet op tijd bij, wordt de lever onherstelbaar beschadigd (levercirrose). Als je er wel op tijd bij bent, is het mogelijk om verdere schade te voorkomen. Natuurlijk is niet ieder probleem met de lever hetzelfde, maar er zijn wel een paar algemene oorzaken van leverproblemen aan te wijzen. Dat zijn bijna allemaal factoren die te maken hebben met voeding en leefstijl. Uiteraard is niet alles te voorkomen, maar je hebt meer invloed op de gezondheid van je lever dan je misschien denkt.

Welke symptomen kunnen wijzen op overbelasting van de lever?

Omdat lang niet alle symptomen van overbelasting van de lever specifiek zijn, is het soms lastig om ze te herkennen. Er zijn wel een paar aanwijzingen dat je mogelijk een minder goed functionerende lever hebt. Het zijn signalen dat je lever het moeilijk heeft. Ik noem er een aantal. Het gaat dan vooral om een combinatie van verschillende verschijnselen.

• Aanhoudende misselijkheid.
• Plakkerige ontlasting.
• Overmatig zweten, of sterk ruikend zweet, vooral na de maaltijd.
• Pijn rechtsboven in de buik, veroorzaakt door een opgezwollen lever.
• Jeukende huid: als de ontgiftende werking van de lever verminderd is, komen de afvalstoffen via de huid naar buiten, wat jeuk kan veroorzaken.
• Ernstige vermoeidheid.
• Ochtendstijfheid en een zwaar gevoel in armen en benen.
• Gewrichtsklachten.
• Somberheid.
• Gele huid en geel oogwit door problemen met afbraak van gal.
  
• Een opgezwollen buik
• Overmatige transpiratie
  
• Pijn in de lever: een pijnlijk of ongemakkelijk gevoel boven in de buik, onder de ribbenkast
  
• Overmatig buikvet, verdikking rond de bovenbuik
• Hoge bloeddruk
• Veel acne, rosacea en vlekkerige huid
• Spijsverteringsproblemen
• Brandend maagzuur en oprispingen
• Onverklaarbare gewichtstoename en het onvermogen om gewicht te verliezen
• Donkere vlekken op de huid (levervlekken)

Wat zijn risicofactoren voor het overbelasten van de lever?

Om te voorkomen dat we de lever overbelasten, is het goed om te weten wat risicofactoren zijn. De belangrijkste risicofactoren voor problemen zijn:

• Te weinig beweging. Beweging is essentieel voor een goede (lever)gezondheid.
• Alcoholgebruik: dit is zeer belastend voor de lever.
• Het eten van geraffineerde voeding, suiker en frisdrank en helaas ook de als gezond bekend staande appelsap. Vooral fructose is hierbij een grote boosdoener die leververvetting in de hand werkt.

Bedenk dat alles wat ons lichaam binnenkomt, uiteindelijk door de lever verwerkt moet worden. De lever is vaak intensief bezig met de ontgiftende taken: ontgifting van (slechte) voeding en gifstoffen. Hierdoor blijft er minder energie over voor andere taken, zoals de stofwisseling. Maar juist wanneer de stofwisseling niet optimaal verloopt, komt er vetopslag in de lever.

Welke relatie is er tussen de lever, darmen en hormonen?

Het is eigenlijk onmogelijk om de functie(s) van de lever, en wat daarin kan misgaan, los te zien van onze darmen en onze hormonen. Een gezonde darm is een van de belangrijkste voorwaarden voor een gezonde leverwerking. Een darm die veel schadelijke stoffen produceert (of niet afbreekt), is een grote last voor je lever. Enkele aspecten hiervan zijn de volgende.

1. In de darmen worden veel boodschapperstoffen (neurotransmitters) aangemaakt. Dit zijn hormoonachtige stoffen. Hierdoor wordt informatie doorgegeven en ook weer terug ontvangen. Een gezond microbioom is hiervoor essentieel.
2. Als je darmen niet gezond zijn, kunnen voedingsstoffen niet goed worden opgenomen. Ook de grondstoffen voor de neurotransmitters zoals melatonine, serotonine en dopamine worden daar aangemaakt en opgenomen. In het ergste geval ontstaat er een ‘leaky gut’. Het gevolg daarvan is dat het bloed en de organen en weefsels, die daardoor gevoed worden, zelfs in zekere zin vergiftigd raken. De lever krijgt het daardoor extra zwaar, naast nog veel meer nare gevolgen. Als je daar meer over wilt lezen: https://www.deeetlijn.nl/een-lekkende-darm-leaky-gut-vervelende-kwaal-gelukkig-zijn-er-oplossingen/
3. Lever en darmen zorgen samen voor de aanmaak en recycling van vele hormonen. Als één van beide niet goed functioneert, heeft dit direct gevolgen. De hormoonbalans kan compleet ontregeld raken, met alle gevolgen van dien. Zo zijn bijvoorbeeld schildklierhormonen afhankelijk van een goed functionerende lever.
4. De lever zorgt voor de ontgifting van o.a. xeno-oestrogenen. Dit zijn hormoon verstorende stoffen die op oestrogenen lijken. Ze zijn afkomstig van o.a. BPA, plastic verpakkingen en cosmetica. Als de lever niet voldoende ontgiftingscapaciteit heeft, raakt de oestrogeenbalans verstoord. Daarnaast kunnen toxische stoffen onze insulinehuishouding in de war maken. Het gevolg daarvan is overgewicht. Uiteindelijk kan dit leiden tot levercirrose waardoor steeds meer functies van de lever bemoeilijkt worden. Om stofwisselingsproblemen te voorkomen kan de lever dus wel wat ondersteuning gebruiken bij de ontgifting.
5. De invloed van stress is enorm groot. Het gaat bij stress om alle factoren die het lichaam als stress ervaart, niet alleen de psychische stress waar we doorgaans aan denken als het over stress gaat. Ook een overmaat aan toxische stoffen (bv door medicijnen, bestrijdingsmiddelen, verzorgingsproducten), sterk schommelende bloedsuikerspiegels, een tekort aan ontstekingsremmende stoffen en een overmatige fysieke inspanning zijn belastend voor het lichaam. Overleven is dan voor het lichaam het allerbelangrijkste. Daar is de lever dan het meest druk mee. De aansturing van de hormonen wordt in zo’n situatie op een laag pitje gezet, net zoals de aansturing van de schildklier. Verstoring van de werking van darmen en/of lever geeft dus een domino-effect.

Wat kun je zelf doen met leefstijl?

De gezondheid van je lever hangt samen met heel veel andere factoren. Er is veel waar je zelf invloed op kunt uitoefenen. Denk daarbij in ieder geval aan de volgende aspecten:

1. Voldoende nachtrust. Slaap is een herstelperiode voor je lichaam. Alle organen krijgen dan min of meer rust. Ook voor je lever is een goede slaap heel belangrijk.
2. Beweeg veel. Ik kan niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is om zittijd en beweegtijd af te wisselen. Het hoeft echt geen topsport te zijn, maar zorg ervoor dat je niet teveel zit. Rustige beweging als dagelijks wandelen is prima, afgewisseld met krachttraining. Een overmaat aan sport is juist weer stress voor het lichaam.
3. Gebruik géén alcohol, rook niet en gebruik geen drugs. Dit alles is heel belastend voor je lever.
4. Houd je weerstand op peil door goed voor je immuunsysteem te zorgen.

Wat kun je zelf doen met voeding?

Hierboven noemde ik al wat je beter níet kunt doen qua voeding. Gelukkig is er ook heel veel wat je juist wél kunt doen als je lever je lief is. Eerst een paar algemene richtlijnen.

1. Afwisseling van bereidingsmethodes. Zorg voor afwisseling van zowel rauwe als gekookte of gestoomde groenten. Beide hebben hun meerwaarde in de stofwisseling en dus voor de lever. Door de variatie maak je optimaal gebruik van de gezondheid bevorderende eigenschappen. Rauwe groenten kun je gemakkelijk verwerken in een salade of in een smoothie.
2. Biologische voeding. Kies zoveel mogelijk voor biologische voeding. Hiermee vermijd je veel restanten van bestrijdingsmiddelen die toxisch zijn en die de lever overuren laten draaien.
3. Eet koolhydraatbewust om zoveel mogelijk de bloedsuikerspiegel stabiel te houden. Het is een goed idee om te kiezen voor een eiwitrijk ontbijt, bijvoorbeeld Griekse yoghurt met wat rood fruit, gezonde vetten en vezels. Of start je dag met eieren en wat groente.
4. Water! Begin de dag met 2 grote glazen lauw water. Als je de EetLijn Methode volgt, voeg je er Himalayazout aan toe. Doe dat niet als je niet de Eetlijn Methode volgt omdat je dan teveel zout binnen kunt krijgen. Eventueel kun je citroensap toevoegen aan het water om de lever te stimuleren. Drink het dan met een rietje om je tandglazuur te beschermen. De vitamine C in citroen helpt om gifstoffen om te zetten zodat ze opgelost worden in water en zodoende onschadelijk worden gemaakt.
5. Drink 2 keer per dag een beker groene thee. Daar zitten catechinen in die de leverfunctie ondersteunen.
6. Verwerk dagelijks kruiden en specerijen in je eten. Het is leuk om je eigen kruidentuintje in je vensterbank, op je balkon of in je tuin te maken. Zo kun je makkelijk beschermende stoffen aan je voeding toevoegen.
7. Eet veel antioxidanten, omdat die ontstekingen tegen gaan. Dat doe je door te zorgen voor veel kleur op je bord: kies groenten en fruit met verschillende kleuren. Zo krijg je veel verschillende voedingsstoffen (micronutriënten) binnen die je lever ondersteunen. Zeewier is een goede bron van mineralen en sporen elementen die van belang zijn voor een goede leverwerking.

Wat kan glutathion voor je leverfuncties betekenen?

Er is één antioxidant die een speciale vermelding verdient: Glutathion. Deze antioxidant heeft heel veel functies. Hij speelt o.a. een rol in de ontgifting door de lever. Gifstoffen zijn heel vaak in vet oplosbaar. Dat betekent dat je ze niet uit kunt scheiden omdat ze stapelen in de lichaamsvetten. Glutathion bindt zich aan die in vet oplosbare gifstoffen zoals zware metalen, oplosmiddelen, pesticiden en maakt ze zo in water oplosbaar. Daarna kunnen ze door de urine uitgescheiden worden. Bovendien kan glutathion andere antioxidanten recyclen. Het is de enige antioxidant die zichzelf steeds vernieuwt waardoor het lichaam in staat is zichzelf te beschermen tegen verschillende infecties en de ontwikkeling van kanker.

Glutathion is de krachtigste vrije radicalen vanger

Glutathion is daardoor in staat om anti-oxidanten die geoxideerd (geroest) zijn weer te neutraliseren en terug te zetten in hun actieve vorm. Je vindt glutathion in o.a. asperges, spinazie, avocado’s en okra’s. Selenium is een belangrijke hulpstof om glutathion te activeren. Selenium zit vooral in noten, met name paranoten. Als je 2 à 3x per week plm. 6 paranoten eet, kom je al aan de hoeveelheid selenium die je nodig hebt. Eet er niet teveel van, omdat dit een selenium vergiftiging kan veroorzaken. Als je glutathion in supplement vorm wilt nemen, kies dan voor S-acetyl-L-Glutathion. Dat is de enige actieve vorm die door het lichaam herkend wordt en goed wordt opgenomen.

Welke specifieke voedingsmiddelen ondersteunen de lever?

1. Bittere groenten. Gebruik regelmatig bittere groenten zoals bijv. witlof, andijvie, grapefruit en artisjok. De bittere stoffen in deze groentes activeren de spijsvertering waardoor het voedsel efficiënter wordt opgenomen en de lever wordt ontlast. Pas op met grapefruit bij het gebruik van bepaalde medicijnen. Als je medicijnen gebruikt: raadpleeg de bijsluiter!
2. Groene bladgroenten. Neem ook regelmatig groene bladgroentes. Het chlorofyl (bladgroen) die de planten hun groene kleur geven, zuigen giftige stoffen uit het bloed. Daardoor kunnen ze zware metalen, pesticiden en andere chemicaliën neutraliseren en daarmee de lever ontlasten.
3. Eet veel kruisbloemigen: radijs, waterkers, kolen (ook broccoli!). Kuisbloemige groenten bevatten glucosinolaten: stoffen die de productie van leverenzymen bevorderen. Die enzymen werken als een soort spoelmiddel en helpen bij het verwijderen van kankerverwekkende en andere gifstoffen uit het lichaam. Doe er uiteraard voorzichtig mee als je daar darmklachten van krijgt. Merk je dat je niet goed reageert op het eten van veel kolen, neem dan de kiemen van de betreffende groentes. Aan een pluk van 20 gram broccoli kiemen heb je bij voorbeeld evenveel als aan de hoeveelheid van 600 g broccoli stronken.
4. Eet regelmatig een appel. De pectine, die in de appel zit, helpt in de darmen om gifstoffen uit te scheiden waardoor het werk voor de lever ook meteen weer een stuk eenvoudiger wordt.
5. Gebruik regelmatig walnoten. Die bevatten arginine waardoor je lever geholpen wordt met het ontgiften van ammoniak dat ontstaat bij het ontgiften van andere stoffen. Er zit ook omega 3 en glutathion in walnoten ter ondersteuning van je lever.
6. Gebruik olijfolie. Dit helpt bij de productie van de juiste vetstoffen in je lichaam die gifstoffen opnemen. Daardoor wordt de druk op de lever minder. Zorg ook voor voldoende omega-3.
7. Eet veel knoflook en uien. Beide producten ondersteunen de lever in de ontgifting. Bovendien bevatten ze zwavel, wat van belang is bij de omzetting van het zo belangrijke glutathion.
8. Gebruik regelmatig kurkuma. Dat is het favoriete kruid van de lever omdat het helpt met de aanmaak van enzymen die het schoonmaakproces in de lever ondersteunen. Je kunt het gebruiken als kurkumawortel, -poeder of als supplement. Kies dan een supplement met zwarte peper en neem het met vet in voor een betere opname. Ook andere kruiden en specerijen (o.a. korianderblad) helpen bij het ontgiften.
9. Zoethout bevat glycyrrhizine, wat de productie van interferon stimuleert; dit beschermt de lever. Pas hiermee op als je hoge bloeddruk hebt!

Er is nog veel meer over de lever te vertellen. Binnenkort meer over de ontgifting door de lever van zware metalen. In ieder geval heb je genoeg ‘huiswerk’ in het toepassen van deze tips!

Wil je meer lezen over fructose? https://www.deeetlijn.nl/fructose-een-wolf-in-schaapskleren/
Wil je meer lezen over het immuunsysteem? https://www.deeetlijn.nl/het-immuunsysteem-super-belangrijk-om-af-en-toe-een-flinke-boost-te-geven/

Heb je belangstelling voor een kurkuma-supplement? https://shop.deeetlijn.nl/product/curcuma-met-zwarte-peperextract/ of  https://shop.deeetlijn.nl/product/curcuma-longa-phytosomaal/
Als je belangstelling hebt voor een glutathion-supplement, klik dan hier: https://shop.deeetlijn.nl/product/s-acetyl-l-glutation/

Als je wilt weten hoe je m.b.v. De Eetlijn Methode je lever kunt ondersteunen, stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl