Is een optimale gezondheid belangrijk bij het voorkomen en/of genezen van tinnitus?

Tinnitus, oftewel oorsuizen. Veel mensen denken dat het psychisch is en tussen de oren zit. Nou… het zit dus létterlijk tussen je oren maar hoeft níet psychisch te zijn. En het is zeker geen onzin. Maar wat is tinnitus dan wel? Hoe kom je eraan, en nog belangrijker: wat kun je eraan doen? In dit blog ga ik dieper in op alles wat met tinnitus te maken heeft.

Wat is tinnitus?

De term tinnitus is uit het Latijn afkomstig en betekent letterlijk ‘gerinkel’. De gangbare aanduiding is oorsuizen. Die woorden beschrijven hoe het klinkt. Je hoort een piep, een brom, een ruis of een combinatie van verschillende geluiden. Het kan blazend zijn, brommend, kloppend, knarsen, ratelend, sissend, tikkend of zoemend en nog veel meer. Als je er zelf niet mee te maken hebt kan het interessant zijn om op internet eens te zoeken naar ‘Wat hoort iemand met tinnitus’. Meestal gaat het om een geluid dat voor anderen niet waarneembaar is, al hangt dit wel af van de vorm.

Wat is er aan de hand bij tinnitus?

Het is best apart dat het geluid dat je bij tinnitus hoort (meestal) niet echt bestaat. De hersenen genereren het zelf. Je zou het een fantoomgeluid kunnen noemen. Het is afkomstig van overactieve hersengebieden. Door onderzoek is dit deels wel in kaart te brengen een aan te tonen. Tinnitus is het gevolg van een verandering in de manier waarop de hersenen geluiden verwerken. Normaal gesproken komen geluidsgolven in het oor. Vervolgens worden die opgevangen door het trommelvlies en omgezet in trillingen.

Trillingen

Deze trillingen worden doorgegeven aan het binnenoor, waar ze worden omgezet in elektrische signalen die naar de hersenen worden gestuurd. De hersenen verwerken deze signalen en interpreteren ze als geluid. Bij tinnitus is dit proces verstoord. Het is alsof de hersenen geluiden ontvangen, terwijl er eigenlijk geen geluidsgolven zijn. Het is eigenlijk een compensatiemechanisme van de hersenzenuwen. Ze werken harder dan nodig is. Als gevolg daarvan ontstaat tinnitus. Het ontstaat dus niet in het oor, maar eigenlijk in de hersenen.

Is tinnitus iets bijzonders?

Het klinkt alsof tinnitus een heel raar fenomeen is. Toch kan bijna iedereen kan het zelf ook waarnemen. Er is een onderzoek gedaan met twee groepen mensen: de ene groep had last van tinnitus en de andere groep niet. Iedere persoon werd in een geluidsdichte cabine gezet voor het onderzoek, waarbij men dacht mee te doen aan een geluidstest. In werkelijkheid liet de onderzoeker geen geluiden horen. De onderzoeker vroeg hen te beschrijven welke soort geluiden ze hoorden. De mensen uit beide groepen rapporteerden dezelfde soorten geluiden: piepen, bonzen, fluiten, rinkelen enz. Maar wat bleek? Bij de mensen die geen last van tinnitus hadden, verdween dit geluid weer zodra ze de onderzoeksruimte verlieten.

Conclusie experiment

De conclusie van dit experiment is dat het brein van de mensen die last hebben van tinnitus scherper is afgesteld, ofwel dat de mensen die er geen last van hebben beter in staat zijn om geluiden te filteren op belangrijkheid. Je kunt dit vergelijken met het wonen langs een spoorbaan. Eerst hoor je elke trein die langs komt, maar na verloop van tijd hoor je het niet meer: je brein weet dat het geen belangrijk geluid is, en neemt het dus niet meer waar als iets waar je aandacht aan moet besteden. Je kunt het bij jezelf uitproberen als je geen last van tinnitus hebt. Ga maar eens in een stille kamer zitten en let op wat je hoort van binnen (dus geen tikkende klok of geluiden van buiten). De kans is groot dat ook jij ineens van alles hoort!

Welke verschillende vormen zijn er?

Niet alle mensen met tinnitus hebben dezelfde vorm. Globaal zijn er twee vormen:

Objectieve tinnitus wordt door het lichaam zelf veroorzaakt. Het gaat dan om luchttrillingen of trillingen via het weefsel of botten in het lichaam die bij het oor terechtkomen. Ook kan het gaan om spasmen (onwillekeurig bewegende spieren) of gewrichten die geluid maken bij beweging. Vrijwel altijd is er sprake van een onderliggende oorzaak of aandoening. Je kunt daarbij denken aan afwijkingen aan bloedvaten in het hoofd en/of verhoogde bloeddruk. Tinnitus kan in zeer zeldzame gevallen een symptoom zijn van ernstige problemen als een aneurysma of een hersentumor. Bij deze objectieve tinnitus kan een arts het geluid waarnemen, soms heel dichtbij de persoon met tinnitus, of met een stethoscoop of een microfoontje dat in het oor geplaatst wordt. Als de onderliggende oorzaak weggenomen kan worden, is vaak ook de tinnitus verdwenen.
Subjectieve tinnitus is alleen voor de persoon zelf waarneembaar. Toch is er absoluut geen sprake van ‘iets tussen de oren’ in de zin van verzinsel of aanstellerij, ook al is er niets kapot in het lichaam. Deze vorm van tinnitus is niet te genezen. Daar bedoel ik mee dat het niet weggenomen kan worden. Echter, laat dit je niet ontmoedigen, want er is héél veel wat je kunt doen om er minder of geen last meer van te hebben.

Wat zijn de oorzaken van tinnitus?

Tinnitus kan heel verschillende oorzaken hebben. Ik noem de meest voorkomende.

Gehoorverlies (slechthorendheid) brengt ook vaak tinnitus met zich mee.
Een beschadiging van het gehoor kan er voor zorgen dat je tinnitus ontwikkelt. Een oor infectie, of een geblokkeerd oor kanaal kunnen beide een factor zijn. Tinnitus komt regelmatig voor bij verstopping van de gehoorgang door oorsmeer of afwijkingen aan trommelvlies of middenoor.
Otosclerose, verkalking van de gehoorbeentjes die daardoor minder beweeglijk zijn, is een bekende oorzaak van tinnitus. Soms is het vervangen van een van de gehoorbeentjes ( de stijgbeugel) dan een oplossing. Maar ook kan een ooroperatie tinnitus veroorzaken of verergeren.
Sommige medicijnen hebben tinnitus als bijwerking.
Drugsgebruik kan leiden tot tinnitus.
Bij de Ziekte van Lyme komt ook nogal eens tinnitus voor.
Bij MS kan het ook een symptoom zijn. Dit kan zijn oorsprong hebben in beschadiging van de gehoorzenuw, spanning en stress, medicatie of gehoorverlies.
Mensen die een whiplash hebben, lijden soms ook aan tinnitus. Het heeft dan te maken met de doorbloeding van de nek.
Bij de Ziekte van Ménière komt ook regelmatig oorsuizen voor.
Veroudering speelt vaak ook een rol. Het lichaam streeft altijd naar optimale gezondheid en als je tinnitus hebt is dat een bericht van je lichaam om te laten weten dat er een probleem is. Dan is het van belang om de disbalans op te sporen en zo snel mogelijk weer te herstellen.
Harde geluiden, zoals op festivals (ook door niet goed afgestelde oordopjes!) en knallen (bijvoorbeeld door vuurwerk) vormen een steeds vaker voorkomende oorzaak van tinnitus, vooral bij jongeren.
Genetische aanleg: in sommige families komt tinnitus vaker voor.
Oorontstekingen die steeds terug komen kunnen leiden tot tinnitus.
Chronische Stress: oorsuizen kan gezien worden als een symptoom van mentale overbelasting. De oorzaak daarvan kan velerlei zijn: gehoorverlies, lichamelijk conditieverlies, psychische overbelasting of een combinatie van daarvan. De emotionele reactie op oorsuizen zorgt voor angst en wanhoop. Dit leidt dan weer tot verergering van de klachten.

Hoe komt het dat tinnitus voor veel mensen steeds erger lijkt te worden?

Als je langdurig tinnitus hebt, en daar veel last van ondervindt, is de kans groot dat het ook steeds erger wordt. Dan krijg je er nog meer last van. En vervolgens ga je je daar nog meer zorgen over maken. Je voelt het al aankomen: je raakt in een vicieuze cirkel. Wat er dan gebeurt is dat de hersenen eigenlijk te gevoelig afgesteld staan. Denk nog even aan wat ik al noemde: (bijna) iedereen kan tinnitus waarnemen.

Geluid wordt als bedreigend ervaren

Als je last hebt van tinnitus zijn de onderbewuste hersengebieden het geluid als iets bedreigends gaan ervaren. Hoe en waar dat precies ontstaan is, is vaak niet meer te achterhalen. Bedreiging betekent voor de hersenen: vechten of vluchten. Er ontstaat een stress reactie. Hoe bedreigender, hoe meer de hersenen erop focussen. Maar het geluid in je hersenen IS niet bedreigend. Deze vicieuze cirkel kan leiden tot serieuze problemen op allerlei levensgebieden. Hiervoor is de term ‘tinnitussyndroom’ bedacht.

Welke gevolgen kan tinnitus hebben?

De gevolgen van tinnitus kunnen verstrekkend zijn. Je kunt je voorstellen dat het zeer storend is als je de hele dag geluid hoort in je hoofd. Je kunt het niet even afzetten of eraan ontsnappen. Het vervelende is dat je er steeds meer last van krijgt, naarmate je er meer naar gaat luisteren. Veel mensen met tinnitus krijgen dan ook allerlei klachten. Ik noem er een paar:

Psychosociale problemen: door de ‘herrie’ in je hoofd heb je geen zin meer om de deur uit te gaan, word je chagrijnig en trek je je terug.
Concentratieproblemen: de geluiden die je hoort maken het moeilijk om je te concentreren op andere dingen. Dat kan je werk zijn, je gezin, je hobby’s.
Angstaanvallen: alle spanning die je ervaart door het continu horen van geluiden kan leiden tot paniekaanvallen.
Depressie: tinnitus kan allerlei processen op gang brengen die zorgen voor somber voelen en (ernstige) depressie.
Slaapproblemen: je kunt niet in slaap komen door de geluiden in je hoofd. Je zou het liefst met je hoofd onder het kussen gaan liggen maar de geluiden laten toch, letterlijk, van zich horen! 6. Ziekteverzuim en verlies van werk: door verschillende van bovengenoemde problemen lukt je werk niet meer en kun je zelfs je werk uiteindelijk verliezen. Dat zorgt dan weer voor extra somberheid, terugtrekken en… een toename van de tinnitus.

Tinnitus is niet te genezen, maar wat kan er dan wel?

Er zijn verschillende behandelingen mogelijk bij tinnitus. Toch is er niet één behandeling die voor iedereen werkt. En, zoals ik al noemde, in de meeste situaties is tinnitus niet te genezen. Het is dus van belang dat je er anders mee om leert gaan. Wat daarbij het beste helpt is afhankelijk van de vorm van de tinnitus en van wat het beste bij je past. Bij welke behandeling dan ook is het belangrijk dat eerst onderliggende oorzaken zijn uitgesloten. Vervolgens is het van belang dat de arts uitlegt dat er niets in het lichaam kapot is. Daarom hoef je niet bang te zijn voor verergering.

Welke behandelingen zijn er mogelijk bij tinnitus?

Ik noem de meest aangeboden behandelingen:

Maskeren van het tinnitusgeluid door het luisteren naar muziek of met een maskeerder.
Implantaat kan vermindering geven bij sommige vormen van slechthorendheid in combinatie met tinnitus.
Fysiotherapie bij spanning in nek schouders
Cognitieve gedragstherapie om te leren omgaan met tinnitus. Daarbij leer je dat je gedachten eigenlijk bepalen hoe de reactie op tinnitus is. De theorie is dat je, als je je gedachten verandert, je ook anders gaat voelen. Dit wordt vaak gecombineerd met mindfulness, waarbij het gaat om waarnemen zonder oordeel.
Tinnitus Adem Therapie is een combinatie van mindfulness, ademhalingstechnieken en zelfmassage.
Geluidsverrijking: door middel van rustgevende geluiden zoals natuurgeluiden (ook ’s nachts) kunnen het signaal ‘veilig’ aan de hersenen geven, waardoor op een dieper niveau ontspanning ontstaat. Dit kan bijdragen aan een verminderde angstreactie, waardoor het waarnemen van tinnitusgeluiden afneemt.
Bij neuromodulatie wordt nagegaan welke hersenzones overactief zijn en dus moeten worden behandeld. Patiënten komen doorgaans voor acht sessies, verspreid over vier weken. De zenuwbanen worden beïnvloed met behulp van elektrodes op het hoofd. Neuromodulatie bij oorsuizen gebeurt meestal in combinatie met andere therapieën, zoals medicatie, een operatie of kinesitherapie.
Tinnitus Retraining Therapy (TRT), waarbij je technieken leert om zelf de last te verminderen.
Neuroplasticiteit bevorderen: het is belangrijk om nieuwe verbindingen te leggen in de hersenen, waardoor de sterke stressreactie op het geluid uitdooft. Dit kun je doen door negatieve prikkels te vermijden, positieve prikkels op te zoeken, je hersenen uit te dagen (iets nieuws leren bijvoorbeeld), sporten en bewegen (er worden daardoor stress verlagende stoffen aangemaakt in je lichaam) en gezonde voeding.

Wat kun je zelf doen bij tinnitus?

Naast deze behandeling zijn er ook veel aspecten waar je zelf invloed op hebt. Ik noem er een aantal:

Stress vermijden en beter met spanningen leren omgaan
Positieve activiteiten ondernemen
Lichaamsbeweging, vooral in de natuur
Goed time management om overbelasting te voorkomen
Ontspanning en ademhalingstechnieken
Zachte achtergrond geluiden en het luisteren naar muziek
Zingen kan helpen om te maskeren
Zorg voor goede nachtrust. In dit blog kun je alles over slaap lezen: https://www.deeetlijn.nl/slaap-van-levensbelang-met-veel-tips-hoe-je-met-voeding-je-slaap-positief-kunt-beinvloeden/
Als je slechthorend bent, kan een hoortoestel zorgen voor maskeren van het tinnitusgeluid.

Wat kan voeding voor je doen bij tinnitus?

Misschien had je er nog niet aan gedacht, maar ook voeding kan van groot belang zijn bij (het voorkomen van) tinnitus. Denk hierbij vooral aan pure, onbewerkte voeding, geen suiker en E-621. En verder: