Kruiden: ze zijn handig om je maaltijd op smaak te brengen waardoor je minder zout nodig hebt. Maar wist je dat kruiden ook enorm veel geneeskrachtige eigenschappen hebben? Dan vraag je je wellicht af welke kruiden wát doen. Daarover vertel ik je meer in dit blog. Ik kan niet volledig zijn, want dan zou ik wel een boek kunnen schrijven. Ik ga wel in op een aantal van de meest gezonde, bekendste kruiden.
Wat zijn kruiden/specerijen?
Als we het hebben over kruiden en specerijen, gaat het om onderdelen van planten die ingezet worden als smaakmakers. Hierdoor heb je minder zout nodig bij het bereiden van je maaltijden. Artsen gebruiken kruiden al sinds mensenheugenis als medicijn. Dit is nog iets anders dan de plantengeneeskunde, waar allerlei delen van planten gebruikt worden als medicijn. Ook de moderne wetenschap gaat steeds meer het nut van het gebruik van kruiden inzien. De meeste kruiden en specerijen scoren hoog op de ORAC schaal. Dit is een maat om aan te geven hoe sterk de antioxidanten in een product zijn.
Hoe kunnen ze gebruikt worden?
Je kunt kruiden op verschillende manieren gebruiken.
- Vers: blaadjes en/of stengels
- Gedroogd, evt. vermalen
- In kruidenmengsels. Vaak zijn dit combinaties van kruiden en specerijen. Denk bijvoorbeeld aan Italiaanse kruiden, Cajun kruiden, Provençaalse kruiden, Ras-el-Hanout en Garam Massala.
- Veel kruiden en specerijen zijn als supplement verkrijgbaar. Het gaat daarbij altijd om de gezondheidswaarde van het product. De concentratie van de werkzame stoffen is dan veel hoger dan wanneer je het als smaakmaker gebruikt.
- Ook in etherische olie worden vaak kruiden gebruikt.
Wat is het verschil tussen kruiden en specerijen?
Vaak worden de termen kruiden en specerijen door elkaar gebruikt. Het onderscheid is niet vastomlijnd, maar er zijn wel verschillen. Kruiden zijn meestal afkomstig van kleine groene planten in gematigde klimaten. We gebruiken daarvan doorgaans de stengels en bladgroen als kruiden. Specerijen daarentegen komen voornamelijk uit tropische klimaten. Daarbij worden niet alleen blaadjes, maar ook bloemknoppen, meeldraden, zaadjes, vruchten, bast, en wortelstok gebruikt. Vaak gebruiken we ze gedroogd. Specerijen zijn vooral bekend geworden in Europa toen de VOC ze hierheen bracht. In dit blog besteed ik vooral aandacht aan kruiden en een enkele specerij.
Waarom ruiken en smaken ze zo sterk?
Het is je misschien wel eens opgevallen dat kruiden zeer sterk smaken. Dit is een bescherming van de plant tegen vraat. Zo schrikken ze insecten en andere dieren af. Dit principe passen ook dieren toe door sterke geuren af te scheiden.
Hoe kun je de werkzaamheid van verschillende kruiden onderverdelen?
Zoals ik al benoemde hebben kruiden veel geneeskrachtige eigenschappen. Globaal gaat het om de volgende categorieën, die elkaar overigens ook weer overlappen.
- Kruiden die aandoeningen kunnen helpen voorkomen, terugdringen of zelfs genezen.
- Kruiden die meer energie kunnen geven.
- Kruiden die helpen bij het afvallen
- Kruiden die een positief effect kunnen hebben op het brein, vaak in samenwerking met andere stoffen.
Besef wel dat het gaat om ondersteuning van je gezondheid bij een gezonde voeding en leefstijl. Dat is altijd de basis. Als je ongezond blijft eten en leven, zal een handje kruiden niets voor je doen. Bij een gezonde voeding en leefstijl kunnen kruiden echter wel degelijk je gezondheid bevorderen. Dit is niet altijd direct meetbaar, maar de krachtige eigenschappen zijn op celniveau wel werkzaam.
Welke kruiden en specerijen springen eruit qua gezondheidswaarde?
Ik bespreek hieronder, op alfabetische volgorde, de toppers. Deze lijst is absoluut niet volledig, maar onderstaande kruiden en specerijen zijn zeker interessant!
- Basilicum is een heel sterke antioxidant. Als je het als plantjes in de supermarkt koopt, verwelkt het snel. In de tuin blijft het langer vers. Je kunt basilicum ook drogen of invriezen.
- Cayennepeper
– Werkt antibacterieel
– Het is rijk aan betacaroteen en is daarmee o.a. goed voor de ogen.
– Cayennepeper kan helpen pijn te verminderen.
– Het stimuleert de stofwisseling en werkt verwarmend. Zo kan het afvallen ondersteunen.
– Het kan opgeblazen gevoel bij PDS verminderen. - Fenegriek (zaad) is vooral bekend van fenegriek kaas. De zaden kun je ook in de biowinkel kopen en laten kiemen. Als je veel fenegriek eet, kun je het ruiken aan je zweet. Als je het regelmatig eet, gaat dit weer over.
– Het helpt de bloedsuikerspiegel stabiel te houden.
– Het kan helpen cholesterol te verlagen.
– Fenegriek is goed voor de spiergroei.
– Het kan de stoelgang verbeteren. - Gember (en kardemom, wat bestaat uit de zaden van een plant uit de gemberfamilie)
– Werkt antibacterieel en remt ontstekingen.
– Het kan helpen tegen spierpijn na spiertraining
– Ook kalmeert gember de maag en kan helpen bij wagenziekte en misselijkheid, mede door de productie van meer spijsverteringsenzymen.
– Het helpt tegen slechte adem
– Kardemom zorgt ook voor de productie van meer serotonine - Ginseng
– Is goed voor de hersenen.
– Ook stimuleert het de darmflora.
– Het kan gewichtsverlies ondersteunen doordat het de vetopname in de darmen vertraagt. - Kaneel (Ceylon kaneel)
– Helpt de bloedsuikerspiegel stabiliseren door de combinatie van calcium en vezels
– Het is een zeer sterke antioxidant
– Door deze eigenschappen kan het helpen het risico op darmkanker te verlagen.
– Ceylon kaneel regelt mede de cholesterolhuishouding.
– Het stimuleert de bloedsomloop
– Het kan helpen om artherosclerose te voorkomen en houdt slagaderen gezond
– Ook bij PDS is het nuttig. - Knoflook werkt zeer sterk ontstekingsremmend
- Kruidnagel kun je gebruiken door kruidenthee. Het is een bestanddeel van speculaaskruiden. Ook kun je er heerlijke ‘glühwein’ mee maken. De werkzaamheid is vooral afkomstig van de stof eugenol.
– Werkt ontstekingsremmend
– Het is pijnstillend. Denk bijvoorbeeld aan het huismiddeltje om op een kruidnagel te bijten bij kiespijn.
– Ook alweer zo’n krachtige antioxidant, door kruidenthee
– Het stimuleert de bloedsomloop en lijkt mede daardoor goed voor je haar te zijn. - Kurkuma
– Werkt sterk ontstekingsremmend, waardoor er minder cholesterol aangemaakt hoeft te worden. ZO is kurkuma goed voor hart- en bloedvaten.
– Door deze werking kan het ook helpen te beschermen tegen Alzheimer.
– Het kan helpen huidwonden te genezen als je er een pasta van maakt. Breng dan een dun laagje pasta op de wond aan en bedek het met verband.
– In thee kun je kurkuma gebruiken tegen verkoudheid. Ook kun je er een latte van maken. In dit receptenboekje vind je een heerlijk recept: https://shop.deeetlijn.nl/product/gezondere-pretrecepten-recepten-e-book/ Voeg dan 1 tl kurkumapoeder toe.
– Het kan de pijn bij artritis, verwondingen en in het gebit verlichten. Daarvoor heb je dan wel een supplement nodig. - Nootmuskaat (vooral geliefd om de smaak)
– Stimuleert de hersenen
– Het werkt kalmerend, is daarmee goed om het tegengaan van stress te ondersteunen.
– Ook kan het helpen tegen vermoeidheid.
– Daarnaast kan het zorgen voor vermindering van maag-darmproblemen als diarree, verstopping, buikpijn, winderigheid en een opgeblazen gevoel.
– Het stimuleert de eetlust (bij gebruik van een hoge dosering) - Oregano
– Is een sterke antioxidant.
– Het werkt antibacterieel.
– Ook lijkt het mede darmkanker te kunnen helpen voorkomen.
– Het bevat de stof carcacrol, die bij dieren helpt om gewicht verliezen, wellicht bij mensen ook. - Peterselie (kun je zowel vers als ingevroren gebruiken)
– Kan bij borstkanker de celgroei helpen stoppen door de stof apigenine (die ook in selderij) zit
– Helpt enigszins tegen een ‘knoflookadem’.
– Werkt ontstekingsremmend.
– Het is vochtafdrijvend. - Rozemarijn wordt van oudsher gebruikt in marinades om bederf van vlees te voorkomen
– Het werkt antibacterieel.
– Ook heeft het een positieve invloed op het geheugen en zorgt het voor alertheid. - Saffraan wordt al eeuwen gebruikt in de Perzische geneeskunde. Het zijn de draadjes van de stampers van de saffraan-crocus. Het is wel heel erg duur. Saffraan geeft een sterke gele kleur aan gerechten. Het is de originele kleurstof van paella rijst.
– Kan ingezet worden bij premenstrueel syndroom.
– Onderzoeken laten zien dat het een krachtig middel (als supplement) is bij depressie en stemmingswisselingen. Gebruik dit nooit samen met reguliere antidepressiva! - Salie
– Is een zeer sterke antioxidant.
– Werkt ontstekingsremmend.
– Het is goed voor het geheugen.
– Salie kan helpen tegen een zere maag als het als saliemelk wordt toegepast.
– Ook kan het helpen bij keelpijn. - Spaanse pepers
– Ze zorgen voor veel pit in het eten.
– Het helpt de stofwisseling te versnellen door de stof capsaïcine, waardoor je meer calorieën verbrandt.
– Capsaïcine zorgt voor de afgifte van bepaalde stoffen in de hersenen los waardoor je minder honger ervaart.
– Pepers kunnen helpen de kans op maagzweren te verkleinen.
– Ze kunnen helpen het hart gezond te houden door een betere cholesterolbalans. - Zwarte peper wordt ook wel de koning van de kruiden genoemd. Het past bij alle hartige maar ook bij sommige zoete gerechten.
– Je kunt het inzetten als antibioticum.
– Ook is het een sterke antioxidant. Zo zorgt het dat er minder ontstekingen in het lichaam komen, zodat het lichaam minder cholesterol aanmaakt en hart en vaten gezond(er) blijven.
– Het stimuleert de vetafbraak, waardoor het gewichtsverlies kan ondersteunen.
Werken kruiden nu echt voor je gezondheid?
Misschien denk je dat een klein beetje kruiden in je maaltijd niet echt helpend is voor je gezondheid. Als je af en toe een theelepel kruiden in je eten verwerkt, klopt dat. Echter, als je dagelijks je maaltijden op smaak brengt met een variatie aan kruiden en specerijen, kan dat wel degelijk een positieve uitwerking hebben. Je voorziet je lichaam op die manier in een scala van plantenstoffen (fyto nutriënten) die het lichaam nodig heeft bij het uitvoeren van talloze processen. Let bij gebruik van supplementen altijd op of je het kunt combineren met reguliere medicatie. Soms is er een wisselwerking. Als je kruiden als supplement wilt gebruiken voor specifieke gezondheidsproblemen kun je het beste advies vragen aan een orthomoleculair therapeut die hiervan kennis heeft.
Hoeveel kruiden kun je gebruiken?
Zoals met alles moet je het gebruik van kruiden niet overdrijven. Je kunt gerust een eetlepel per dag gebruiken. Van specerijen neem je doorgaans veel minder. Bij supplementen moet je je altijd houden aan de voorgeschreven dosering.
Ik hoop dat ik je enthousiast heb kunnen maken om vaker kruiden en specerijen te gaan gebruiken! Ze zijn niet alleen lekker maar kunnen ook je gezondheid ondersteunen. Daarom maken we er in De EetLijn ook graag gebruik van!
Lees hier over lavas https://www.deeetlijn.nl/lavas-en-11-tips-hoe-je-het-kunt-gebruiken/
Heb je belangstelling voor een kurkuma-supplement? https://shop.deeetlijn.nl/product/curcuma-met-zwarte-peperextract/
Heb je belangstelling voor kruidenzout? https://shop.deeetlijn.nl/product/herbamare-kruidenzout/
