Melk, is het nu écht gezond of toch niet? En 8 redenen om minder melk te gebruiken

Afgelopen tijd kreeg ik toevallig tot een paar keer toe de vraag van cliënten waarom ik in het gezondheidsprogramma De EetLijn weinig tot géén melk laat gebruiken. Althans… geen ‘gewone‘ melk. Dat heeft alles te maken met veel voorkomende klachten in deze tijd bij een steeds groter wordende groep van mensen. Misselijkheid, buikpijn, diarree en nog meer andere vage klachten. Moeten we dit nuanceren of zit er een kern van waarheid in? Samen met jou wil ik gaan kijken naar intoleranties die kunnen optreden door het gebruik van koemelk.  

Melk, goed voor intoleranties?

Heb je je wel eens gerealiseerd dat een voedsel intolerantie je leven totaal kan beïnvloeden? Het kost namelijk heel veel energie omdat de gevolgen van intoleranties o.a. kunnen zijn dat je continu dodelijk vermoeid bent, huidproblemen hebt en/of darmklachten. Vaak krijgen gluten de schuld van dergelijke situaties maar er zijn natuurlijk veel méér stoffen waar we overgevoelig op kunnen reageren. Daar is lactose er één van. Veel mensen reageren niet goed lactose in zuivelproducten. Maar ook lactose krijgt wel eens onterecht de schuld want koemelk bevat nóg een stofje dat zo mogelijk nog méér klachten kan geven dan lactose. Caseïne (melkeiwit). Uit onderzoeken is gebleken dat daar nog méér mensen op reageren dan op lactose. Daar ga ik met jou naar kijken. Naar lactose intolerantie en overgevoeligheid voor melkeiwitten en de nadelen die beide op kunnen leveren voor je gezondheid.

Zuivel, wat doet het met ons lichaam?

Zo goed als moedermelk bestemd is voor baby’s, is koeienmelk bestemd voor kalfjes. Hoe komen we er toch bij om zo massaal melk en andere zuivelproducten te gaan en blijven gebruiken en nog wel op volwassen leeftijd? Ik zeg niet dat je melk absoluut af moet zweren. Ik ben dol op cappuccino en als er onderweg ergens iets gedronken wordt, zal ik daar regelmatig voor kiezen. Waar het hem vooral in zit, is dat we veel te véél zuivel binnen krijgen. En dat terwijl er legio mensen zijn die roepen dat ze na het drinken van melk of het eten van zuivel last krijgen van buikpijn, winderigheid en andere klachten.

Wie is de schuldige?

De ‘schuld’ (sorry, ik houd eigenlijk niet van wijzen) ligt voor een groot deel bij de melklobby. Jarenlang was er een enorme melkplas en werd er alles aan gedaan om die melkplas weg te werken. Joris Drieprinter domineerde de televisiereclame. En als het Joris niet was, dan was het wel ‘Melk, de witte motor’. En ‘Melk moet’, ken je die nog? Nou…’melk moet’ volgens mij helemáál niet want veel mensen worden er ziek van. Maar er werd in die tijd werkelijk álles aan gedaan om mensen maar te laten geloven dat ze echt niet zonder melk konden. En dat heeft zijn ‘vruchten’ afgeworpen want in Nederland wordt het meeste melk gedronken van de hele wereld.

Melk, wij drinken als enige volwassene ‘bij’ een andere diersoort

Het is toch eigenlijk wel raar om op volwassen leeftijd nog melk te drinken van een andere ‘dier’soort? Voor zover ik weet, zijn wij de enige diersoort op aarde die melk drinkt van een ánder dier. Zeker op volwassen leeftijd. Het is net zo raar als dat een volwassen leeuw bij een ezel aan de uier zou hangen. Of een paard bij een olifant. Zie je het al voor je? Melk is voor een pasgeboren zoogdier van het eigen ras. Dus… koeienmelk is voor kalfjes en niet voor volwassen mensen. Zo heeft de natuur het ooit bedoeld en zo had het moeten blijven. Van lieverlee gaan steeds meer mensen mee in deze beweringen maar toch kan het bij deze en gene nog aardig wat weerstand oproepen.

Weerstand

Want… zegt men dan: “Hele generaties zijn er groot mee geworden”. En dat klopt. Maar ook hele volksstammen zijn er ziek van geworden. Of hebben er in ieder geval klachten door gekregen. En die uitspraak snapt men dus niet want uh… ”Welke klachten bedoel je dan Nettie?” Het is met koemelk allergie eigenlijk hetzelfde als met glutenovergevoeligheid. Bepaalde klachten worden vaak niet direct gelinkt aan de werkelijke oorzaak. Bij mogelijke klachten door melk denken wij, net zoals bij gluten, alléén maar aan darmproblemen. Maar wie legt er nu een link tussen het drinken van melk en……

• Steeds terugkerende bijholte- en oorontsteking?
• Snotterende kindjes met loopoortjes?
• Eczeem en andere huidproblemen?
• Ontstekingen?
• Hardnekkig overgewicht?
• Astma en hooikoorts?
• IJzertekort?

Toch kunnen al deze klachten het gevolg zijn van overgevoeligheid voor koemelk. Kinderen met loopoortjes zijn bijna meer regel geworden dan uitzondering. Maar ook astma, huidproblemen… het is aan de orde van de dag. Eigenlijk komen al deze klachten vanuit niet goed functionerende darmen en die darmproblemen, die zijn vaak weer het gevolg van het drinken van koemelk en het eten van afgeleide producten. Daar kom ik in de loop van deze blog allemaal nog op terug.

Wat zijn de nadelen van zuivelgebruik?

Maak je borst maar nat want er zitten nogal wat nadelen aan het gebruik van zuivel:

• Melk bevat lactose, waar veel mensen gevoelig voor blijken te zijn
• Het product caseïne dat zo mogelijk nog méér klachten veroorzaakt dan lactose
• Melk kan botontkalking bevorderen
• Door het drinken van melk kan je hormoonhuishouding verstoord worden
• Je wordt er dik van
• Er zijn verbanden aangetroffen tussen het gebruik van zuivelproducten en kanker

Ik ga al deze punten apart behandelen. 

1. Lactose

Lactose is melksuiker dat van nature zit in moedermelk. Moedermelk smaakt dus zoet. Zo worden we als baby al min of meer vertrouwd gemaakt met zoet wat de nodige problemen kan veroorzaken voor later. Die lactose kan alléén afgebroken worden door een enzym met de naam lactase. Lactase wordt aangemaakt in de dunne darm. Baby’s beschikken over de mogelijkheid om lactase aan te maken maar naarmate we ouder worden, is de darm steeds minder in staat om lactase te produceren. Vooral doordat er aardig wat voeding gegeten wordt waardoor onze darmflora steeds minder goed gaat functioneren. Doordat de lactose niet goed afgebroken wordt, kan dit in eerste instantie zorgen voor een opgeblazen gevoel, buikpijn, winderigheid, krampen en diarree. Op den duur gaat de lactose een slijmlaag leggen aan de binnenkant van de dunne darm waardoor we minder goed voedingsstoffen op kunnen nemen. Het gevolg daarvan is regelrechte ondervoeding want je kunt nog zo gezond eten, als het niet opgenomen wordt, komen alle prachtige voedingsstoffen zó in het toilet en later in het riool terecht, las ik ergens in een boek over ‘Dure poep’. Doordat alle mooie stoffen zo in het toilet belanden, loop je zelf grote kans op ondervoeding en de bekende kleine grijze beestjes in de riolen lachen zich een hoedje. Nadat de lactose de dunne darm gepasseerd is, komt de onafgebroken lactose terecht in de dikke darm waar het ontstekingen kan veroorzaken en uiteindelijk een leaky gut (lekkende darm). Dat kan weer voor de nodige vervolgschade zorgen, net zoals bij het gebruik van gluten.

Lactose en gluten

Een overgevoeligheid voor gluten gaat bijna altijd samen met een overgevoeligheid voor lactose. Zowel gluten als lactose behoren tot de allergenen, dat zijn stofjes waar mensen vaak niet goed op reageren. Gluten en zuivel zijn samen de twee productgroepen die het meest verantwoordelijk zijn voor laaggradige ontstekingen. Die ontstekingen zijn vaak de veroorzakers van veel chronische ziekten. Vrouwen zijn daar meer gevoelig voor dan mannen.

2. Caseïne

Dan nu de caseïne. In dit stukje ga ik je uitleggen wat caseïne is en hoe caseïne allerlei klachten kan veroorzaken wanneer je daar gevoelig voor bent of er een allergie of intolerantie voor hebt. En ook hoe het komt dat het weglaten van koemelk jou een hoop energie kan opleveren. Caseïne is een koemelkeiwit en als iemand niet goed reageert op koemelk is het vaker een reactie op de eiwitten dan op lactose. Het eiwit caseïne wordt door het lichaam dan herkend als een vijandige stof en het lichaam gaat daartegen afweerstoffen aanmaken. Daardoor kunnen er allerlei klachten ontstaan zoals o.a. jeuk, huiduitslag of gezwollen lippen, mond, tong of keel. Of darmproblemen. Bij lactose worden de suikers in de melk niet goed verteerd terwijl bij caseïne intolerantie de eiwitten niet goed worden afgebroken.

Wat is de boosdoener?

De allergische reactie wordt met name veroorzaakt door A1 bèta-caseïne. Dit type caseïne komt voornamelijk voor in koemelk van de meeste koeien wereldwijd. Er is nóg een type caseïne en dat is A2 caseïne. Die is lang niet zo nadelig en geeft minder tot geen klachten. Dit type caseïne komt met name voor in geitenmelk en schapenmelk. En ook… in melk van vroegere koeienrassen zoals de Jersey of Guernsey koeien. Duizenden jaren geleden bevatte alle koemelk A2 caseïne maar door mutaties van koeienrassen bevat de melk van deze tijd voornamelijk A1. Deze A1 bèta-caseïne zit zodoende in zuivelproducten zoals melk en kaas maar ook in bewerkte voedingsmiddelen zoals energierepen en eiwitdrankjes. Het is trouwens zo dat hoe harder de kaas, hoe méér caseïne omdat dan veel van het vocht eruit is.

Bevat moedermelk dan geen caseïne?

Mensen maken zelf ook caseïne aan; het zit dus ook in moedermelk. Maar de caseïne in moedermelk lijkt meer op het type A2 dan op het type A1 dat door koeien gemaakt wordt. A1 bèta-caseïne zijn grote eiwitten die lastig te verteren zijn, zeker voor baby’s met nog niet optimaal werkende darmen. De grotere, onvolledig verteerde eiwitten kunnen in het bloed terechtkomen. Er kunnen dan antistoffen tegen deze eiwitten aangemaakt worden wat weer kan leiden tot allergische reacties. Ook bij volwassenen kunnen voedseleiwitten een overgevoeligheidsreactie uitlokken wanneer ze onvolledig worden verteerd. De eiwitresten kunnen gaan gisten en rotten in de darmen waardoor de slijmvliezen geïrriteerd kunnen raken en beschadigd. Hierdoor kunnen restantjes van de onverteerde eiwitten direct in de bloedsomloop terechtkomen.

Is caseïne alléén nadelig bij merkbare klachten?

Net zoals bij gluten wordt ook caseïne gebruikt als basisstof voor lijm. Het zijn de bindende eigenschappen die daar nuttig voor zijn. Maar in je lichaam zijn die bindende eigenschappen, de ‘plakkracht’, helemáál niet handig want díe kunnen een slijmlaag veroorzaken. Die slijmlaag kan problemen geven met de ademhaling of, zoals eerder gezegd, opname van voedingsstoffen in de dunne darm verhinderen. De hoeveelheid caseïne in melkeiwit is aanzienlijk, namelijk plm. 80%. Het is met name door die grote hoeveelheden dat mensen er vaak niet goed op reageren en zodoende gevoelig zijn voor koemelkproducten. Dokter Frank Oski, hoofd kindergeneeskunde aan de John Hopkins School of Medicine, heeft hier een boek over geschreven: ‘Don’t drink your milk’. 50% van alle schoolgaande kinderen lijkt intolerant te zijn ook al is de diagnose niet officieel gesteld.

Mogelijke gevolgen van het gebruik van caseïne:

Dr. Kevin Woodward heeft aan de hand van tientallen wetenschappelijke studies aan kunnen tonen wat de nadelige gevolgen zijn van het drinken van melk:

• Jeuk, uitslag en eczeem; dit zijn meestal de eerste symptomen
• Astmatische klachten of chronische verkoudheid
• Darmproblemen, krampen, buikpijn, diarree en soms slijm of bloed bij de ontlasting
• Ontstekingen
• Diabetes type 1
• Hart- en vaatziekten
• Tekort aan vitamine B12 omdat melk de opname van B12 verhindert (mogelijke klachten kunnen zijn gebrek aan energie, sombere gevoelens, watten in je hoofd, slechte concentratie en huidaandoeningen)

3. Melk bevordert botontkalking

“Nou moet je helemaal ophouden Nettie. Hoe kom je daar nu bij? Je hebt toch juist melk, en dus calcium, nodig om je botten goed op te bouwen en sterk te houden? Leg dát maar eens uit”. Melk bevat inderdaad calcium wat we hard nodig hebben voor onze botjes.  Zowel voor de botopbouw in onze jongere jaren als het zo sterk mogelijk houden van botten in de periode dat ze van lieverlee af gaan brokkelen door de voortschrijdende ouderdom. Maar er is een kléin probleempje…

Opname

Het probleem met calcium in melk is dat die helemaal niet goed opgenomen kan worden. Dat komt omdat de hoeveelheid magnesium in je bloed vaak veel te laag is. De verhouding calcium : magnesium in je bloed zou moeten zijn 2 : 1 maar is in werkelijkheid vaak 4 : 1. Melk laat de zuurgraad, de pH waarde stijgen. Melk is dus verzurend voor je bloed. Om de pH waarde weer normaal te krijgen, gaat je lichaam calcium roven uit de botten en tanden. Wat daarbij ook nog een rol speelt, is dat koemelk veel fosfor bevat. Die fosfor kan zich hechten aan de calcium waardoor die nóg slechter opgenomen wordt. Met als resultaat botontkalking op veel te jonge leeftijd. Nederland is het land waar het meeste melk gedronken wordt en tevens het land waar het hoogste percentage botontkalking is. Dat zegt op zich al genoeg….. Wat je kunt doen om sterke botten te krijgen/houden is groene bladgroenten eten en ongebrande noten en zaden, gedroogde kruiden en brandnetelthee drinken. Een goed advies is om biologische amandelmelk te gaan gebruiken het liefst zelfgemaakte. Maar ik realiseer me dat dit allemaal veel tijd kost. We hebben het allemaal al druk druk druk en dan roept tante Nettie ook nog eens doodleuk hoe belangrijk het is dat je je eigen amandelmelk zelf maakt.

Vitamine D en magnesium

Een bijkomende uitdaging is dat we vitamine D nodig hebben om calcium goed op te kunnen nemen vanuit de darmen. In Nederland komen we geheid vitamine D tekort. Daarom is het heel zinvol om zowel calcium/magnesium als vitamine D bij te suppleren. Ik ben groot fan van deze alles in één Calcium/Magnesium met D. In principe heeft elke vrouw dit supplement nodig, zeker in situaties van stress omdat je magnesium uitplast in ‘heftige tijden’.

4. Hormonen… een boost van oestrogenen

Het drinken van melk bezorgt je een boost aan oestrogenen. Dit heeft te maken met het krachtvoer dat koeien vaak krijgen. Het motief van het geven van krachtvoer is puur financieel. Door het krachtvoer kunnen koeien zelfs gedurende zwangerschappen gemolken worden. Als een dier zwanger is, worden er extreem hoge doses oestrogeen aangemaakt die dienen om het kalfje in de baarmoeder goed te laten groeien. Met het drinken van melk van een zwangere koe krijg jij als mens ook al die lichaamsvreemde oestrogenen binnen. Maar die waren voor het kalfje bedoeld. Niet voor jou en mij! Voor mannen kan het drinken van veel melk en het eten van veel kaas (plus het drinken uit plastic flesjes) ontdekken dat ze ‘borsten’ krijgen. Op vakantie, als mannen in hun blootje lopen, kun je dit nieuwe ‘ras’ tegenkomen langs de stranden. Ik noem het platweg: Mannen met tieten! Oeps… riep ik dat echt????

5. Stressssssssss

Wat ook een rol speelt is dat het kalfje vaak heel snel bij de moeder wordt weg gehaald. Daardoor heeft moeder koe extreem veel stress. Die stresshormonen krijg jij ook binnen door het eten/drinken van zuivel van de koe.

6. Antibiotica

Verder moet er vermeld worden dat koeien tegenwoordig, omdat ze zo snel opgefokt worden, een steeds lagere weerstand hebben. Dat kan ontaarden in veel ontstekingen zoals o.a. uierontsteking. Daarvoor krijgen ze antibiotica die jij weer lekker met je melkje naar binnen kunt krijgen. Gelukkig is de controle in Nederland tegenwoordig heel streng en melk waar antibiotica in gevonden wordt apart gehouden wordt van de rest zodat het niet in de pakken melk in de winkel terecht komt.

Je krijgt trouwens niet alléén door het drinken van melk oestrogenen en stresshormonen binnen maar ook door het eten van een lekker stukje kaas bij lunch of ontbijt of ’s avonds op de bank. En dat alles vanwege het feit dat de industrie zoveel mogelijk geld wil verdienen. De melk van nu is de melk van toen niet meer en dat is goed voor hún portemonnee maar niet voor jouw gezondheid of die van je cliënt.

7. Je wordt er dik van

Dit is misschien nog niet eens het ergste maar wel een minder prettige bijkomstigheid. En eerlijk is eerlijk… het is ook de bedóeling dat je er dik van wordt, van melk. Kalfjes moeten er groot van worden maar wíj niet!!!! Maar dat is dus wél precies wat melk doet: Je wordt er dik van. En echt niet als je een keer een cappuccino drinkt. Het gaat meer om de veel te grote hoeveelheden zoals het Voedingsbureau die adviseert; 2 à 3 glazen zuivel per dag. Dat is de aller kortste route naar overgewicht en gezondheidsklachten die voortkomen uit niet goed functionerende darmen.

8. Zuivel en kanker

Dit is en blijft altijd een heikel thema. Ik wil ook niet de advocaat van de duivel spelen maar er zijn meerdere dierproeven gedaan die aantonen dat er een relatie bestaat tussen het overmatig gebruik van dierlijke eiwitten, zoals zuivel van de koe en het ontstaan van kanker. Uit dierproeven bleek dat slapende kankercellen geactiveerd konden worden door hoge hoeveelheden caseïne. Er is ook aangetoond dat dieren, die een hoog percentage kankervormend gif ingespoten kregen, beschermd werden door bijna alle dierlijke voeding te schrappen uit het menu. Er zijn bepaalde enzymen die kankerremmend werken en de werking van die enzymen wordt verminderd door grote hoeveelheden caseïne.

Melk in de ban? Wat is het alternatief?

Gelukkig hoeven we melk in niet helemáál in de ban te doen. Ik gebruik het ook wel eens, alhoewel niet vaak. Ik denk wel dat het belangrijk is om terughoudend te zijn met zuivel van de koe. En het is ook niet nódig om er veel van te gebruiken want er zijn legio lekkere en gezonde alternatieven. Wat je beter kunt nemen:

• Geiten- of schapenmelk (de eiwitstructuren zijn voor ons gemakkelijker af te breken)
• Rauwe biologische melk is al een betere keuze (bevat nog steeds lactose en caseïne maar géén stresshormonen en oestrogenen)
• Biologische amandelmelk of zelf amandelmelk maken
• Haal je calcium uit groene bladgroenten en groene kruiden en andere plantaardige eiwitbronnen zoals noten en zaden
• Gebruik i.p.v. ‘gewone’ kaas liever geitenkaas, schapenkaas of buffelkaas
• Wil je helemaal consequent zijn met het mijden van lactose en zelfs geen roomboter gebruiken, dan kun je kiezen voor ghee, een soort van geklaarde boter die caseïne vrij is.

En hoe zit het met yoghurt?

Hoeveel mensen zijn er niet die elke dag, dag in dag uit, starten met yoghurt met van alles erop en erin en eraan? Yoghurt heeft een gezond imago omdat het een ‘zuur’ product is en dat klopt. Het is i.i.g. beter dan melk omdat het gefermenteerd is. Toch kleven er ook aan yoghurt, jaja, ik blijf nog even bezig, sorry, wat nadelen: De basis van yoghurt is niet okay omdat het meestal zuivel is van de koe met alle minder leuke stofjes die er in zitten. Yoghurt ontstaat door melk te laten fermenteren en dat is een prachtig natuurlijk proces. De lactose wordt hierbij afgebroken en er ontstaan gezonde bacterieculturen waar je darmen echt super blij van worden. Maar als je dan tóch gefermenteerde voeding wilt gaan gebruiken, ga dan lekker zelf fermenteren. Dat leer ik de cliënten die De EetLijn volgen meteen aan. Ik maak zelf elke dag een fles kefir aan en die gaat ook altijd op. We drinken het, we eten het en ik bak er mee. Als je het zelf al eens gemaakt hebt, zal je ontdekt hebben dat dat goedje soms kan gaan gisten. Dat kunnen ze in de industrie helemaal niet gebruiken want je kunt er op wachten dat er verpakkingen gaan opbollen en openklappen. Daarom bevat yoghurt uit de fabriek geen levende melkzuurbacteriën zoals je eigen kefir thuis wél. Niet alle lactose wordt weg gefermenteerd wat bij je eigen gemaakt kefir wel het geval is. Daar blijft nauwelijks iets van de lactose te bespeuren. Een ander alternatief is kefir.

Kefir en de 8 gezondheidsbevorderende eigenschappen

Kefir wordt in de Kaukasus ook wel genoemd ‘de drank van de 100-jarigen’. Dat klinkt veelbelovend. Waar is die uitspraak op gebaseerd? Want dan moet het wel een wondermiddel zijn? Ik kan je beloven dat als je kefir gaat gebruiken, je je vele malen beter gaat voelen en dat je darmen ongelofelijk blij met je zullen zijn. Alle voordelen op een rijtje:

1. Het is een fantastische bron van goede voedingsstoffen
2. Kefir is een nog veel krachtiger probioticum dan yoghurt
3. Het heeft een ontstekingsremmende werking
4. Kefir kan bescherming bieden tegen kanker
5. Het kan helpen bij diverse spijsverteringsproblemen
6. Kefir kan symptomen van allergie en astma verbeteren
7. Het kan helpen osteoporose te voorkomen en/of te vertragen
8. Kefir wordt door mensen met lactose-intolerantie meestal goed verdragen
9. Door het gebruik van kefir wordt de darmwand dusdanig hersteld, dat je op den duur zelf weer wat meer lactase kunt aanmaken waardoor je kleine hoeveelheden lactose weer zal kunnen verdragen.

Kefir uit de supermarkt?

Kefir is bezig aan een ware opmars. Het lijkt een rage te worden en de voedingsmiddelen-industrie springt daar gretig op in. In de supermarkten kun je allerlei kant en klare kefir kopen. Mooie bekers en etiketten lachen je toe en de consument is blij met deze gezonde ‘hype’ en dat de supers hen daar bij helpen. Maar is het ook zo? Is kefir in de supermarkt net zo goed als wanneer je het zelf maakt? Wordt er in de fabriek net zoveel zorg aan besteed als door jou wanneer je zelf je kefir aan het bereiden bent? Zit er net zoveel ‘liefde’ in? Ik kan je verzekeren van niet. Het is en blijft fabriekswerk en de fabrieken hebben altijd maar één doel voor ogen. Geld verdienen. Jouw gezondheid zal hen een zorg zijn, als er maar geld in het laatje komt. Weer lekker kort door de bocht, sorry, maar ik meen elk woord wat ik zeg! Met kefir uit de super is het hetzelfde als met yoghurt, dus… maak het lekker zelf!!!! Wil je aan de slag om kefir zelf te gaan maken? Dan zal je hartstikke blij zijn met dit kefir startpakket.