Het woord syndroom verwijst naar een verzameling verschijnselen en symptomen. Metabolisme is een ander woord voor stofwisseling in de breedste zin van het woord: alle processen die plaatsvinden in ons lichaam die bijdragen aan de energievoorziening. Het metabool syndroom is dan ook geen ziekte op zichzelf. Je hebt metabool syndroom als je een aantal van de bijbehorende symptomen hebt. Het kan dan gaan over bijvoorbeeld overgewicht, verhoogde bloeddruk en verstoorde vet- en suikerstofwisseling. Verderop in dit blog ga ik daar dieper op in. Het metabool syndroom verhoogt het risico op hartaanvallen en beroertes aanzienlijk.
Wat zijn de symptomen bij metabool syndroom?
Bij metabool syndroom zijn er verschillende symptomen of criteria. Als er drie of meer tegelijk voorkomen, spreken we van metabool syndroom.
- Overgewicht, met een buikomtrek van meer dan 102 cm bij mannen, en meer dan 88 cm bij vrouwen. De tailleomtrek gedeeld door de heupomtrek, samen met de meting van de buikomvang worden steeds vaker gebruikt in plaats van de BMI.
- Triglyceriden >1,7
- HDL <1,3 bij vrouwen en <1 bij mannen (of behandeling met statines)
- Nuchtere glucosewaarde >5,7 of behandeling bij diabetes type 2
- Verhoogde bloeddruk (>130/85) of behandeling daarvoor
Hoe vaak komt het voor?
Waar we een jaar of 10 geleden nog nauwelijks hoorden over metabool syndroom is er nu een sterk groeiend aantal mensen dat ermee te maken heeft. In Nederland hebben vooral oudere mensen en mensen met een lager opleidingsniveau er last van. Het komt voor bij ongeveer 41% van de mannen tussen 50-59 jaar en 28,8% van de vrouwen in die leeftijdsgroep. Maar ook jongere mensen kunnen ermee te maken krijgen. Nu al hebben 20% van de mannen en 9,5% van de vrouwen tussen 30-39 jaar een combinatie van 3 van de symptomen!
Welke gevolgen heeft metabool syndroom?
De genoemde symptomen van metabool syndroom lijken misschien redelijk ‘onschuldig’, want we hebben tegenwoordig overal medicijnen voor, toch? Het is echter minder onschuldig dan het lijkt. Want metabool syndroom tast eigenlijk je hele gezondheid aan. Ik noem de belangrijkste gevolgen:
- Je gewicht wordt steeds hoger en je conditie steeds slechter. Met alle risico’s van dien.
- Als je nog geen diabetes type 2 had, is het risico erop groot. Dat geeft weer risico op o.a. oog-, lever- en nierschade.
- Groot risico op hart- en vaatziekten, zoals hartinfarct en CVA
- Leververvetting
- Insulineresistentie
- Cholesterol compleet uit balans, met o.a. hart- en vaatziekten als risico.
Wat zijn de oorzaken van metabool syndroom?
De belangrijkste oorzaak van metabool syndroom wordt gevormd door voeding en leefstijl. Erfelijkheid lijkt ook een belangrijke factor te zijn, maar voeding en leefstijl geven vaak uiteindelijk de doorslag of je ook werkelijk last krijgt van het metabool syndroom. In voeding en leefstijl zijn veel aspecten van belang. Ik noem enkele belangrijke elementen, die juist in combinatie extra ingrijpend kunnen zijn.
- Ongezond eetpatroon met veel suiker en ongezonde vetten. Dit zorgt al snel voor o.a. overgewicht.
- De hele dag door ‘grazen’. Dit zorgt voor schommeling in de bloedsuikerspiegel en uiteindelijk insulineresistentie.
- Bewerkte en ultrabewerkte voeding met veel schadelijke E-nummers.
- Allerlei hormoonverstorende stoffen, zie ook https://www.deeetlijn.nl/hormonen-en-hormoonverstoring-hoe-zit-dat-en-wat-kun-je-zelf-doen/
- Te weinig beweging.
- Onvoldoende slaap of slechte kwaliteit van de slaap.
- Langdurige stress: dit verhoogt de insulinespiegel, waardoor je grotere kans hebt op insulineresistentie en diabetes.
- Leeftijd: naarmate je ouder wordt, neemt de kans op metabool syndroom toe.
- Etnische achtergrond: het lijkt erop dat in Nederland mensen met een Turkse achtergrond meer risico hebben op het ontwikkelen van metabool syndroom dan autochtone Nederlanders. Wellicht heeft dit ook te maken met het voedingspatroon.
- Als je zwangerschapsdiabetes hebt gehad, is de kans op metabool syndroom groter.
- Gebruik van bepaalde medicatie: o.a. psychofarmaca zoals antidepressiva en antipsychotica; sommige vormen van anticonceptie; corticosteroïden.e
- Laaggradige ontstekingen in het lichaam.
Welke andere aandoeningen zijn geassocieerd met metabool syndroom?
Metabool syndroom staat niet op zichzelf. Eigenlijk raakt het de hele stofwisseling, waarbij allerlei processen in het lichaam zijn betrokken. Het is dan eigenlijk ook niet vreemd dat er vele aandoeningen samen met metabool syndroom voorkomen. Het lijkt er zelfs op dat metabole dysfunctie (het niet goed functioneren van de energiestofwisseling) de oorzaak van vele gezondheidsproblemen is. Je kunt dan denken aan o.a.:
- Depressie
- Neurodegeneratieve aandoeningen zoals Alzheimer en Parkinson.
- Slaapapneu
- PCOS
- Osteoporose (botontkalking)
- Jicht
- Onvruchtbaarheid of verminderde vruchtbaarheid
- Erectiestoornissen en laag libido
- Chronische vermoeidheid
- Verschillende soorten kanker (o.a. borstkanker, dikke darm kanker, alvleesklierkanker, prostaatkanker)
Welke behandeling is er?
Als een arts metabool syndroom constateert, of de risicofactoren daarvoor, zal hij/zij met je bespreken welke mogelijkheden er zijn. Gelukkig komt er steeds meer aandacht voor leefstijl en voeding, maar nog steeds worden ook vaak medicijnen voorgeschreven. Helaas hebben die medicijnen ook vaak weer bijwerkingen. Het ironische is dat sommige medicijnen ook weer bijdragen aan het ontstaan van risicofactoren van metabool syndroom. Zo verhogen statines de kans op het ontwikkelen van diabetes… En insuline spuiten zorgt veelal weer voor extra overgewicht. Soms is medicatie onvermijdelijk, maar het allerbelangrijkste is om zélf in actie te komen en je voeding en leefstijl aan te passen. Als je al medicatie gebruikt, ga dan in gesprek met je arts. Stop nooit zomaar met medicijnen!
Wat kun je zelf doen met voeding en leefstijl om het metabool syndroom te voorkomen?
Misschien ben je inmiddels wel geschrokken omdat je een en ander hierboven herkent. Het goede nieuws is dat je zelf heel veel kunt doen om het metabool syndroom te voorkomen en zelfs geheel of gedeeltelijk weer te herstellen. Ik noem enkele belangrijke pijlers daarvoor. Het is geen volledig overzicht. Daarover zou je een dik boek kunnen schrijven!
- Zorg voor een gezond gewicht. Als je overgewicht hebt, maak dan werk van afvallen. 5-10% gewichtsverlies kan al grote resultaten opleveren. Gebruik daarvoor geen crashdieet, maar kies bijvoorbeeld voor de EetLijn Methode.
- Kom in beweging. Zorg daarbij voor kracht- en duursport. Je hoeft niet intensief te sporten, maar wel dagelijkse beweging in je dagpatroon op te nemen. Beweging zorgt voor betere conditie, verhoogde insulinegevoeligheid en heeft ook effect op het brein.
- Vermijd ook lang stilzitten en las om het half uur sitting breaks in, ook als je ’s avonds lekker op de bank zit te Netflixen.
- Drink geen alcohol.
- Stop met roken.
- Zorg voor een goede nachtrust.
- Neem tijd voor ontspanning.
- Gezonde voeding:
– Puur en onbewerkt eten
– Koolhydraatbewust voedingspatroon
– Voldoende vezels, zowel oplosbare als niet-oplosbare vezels
– Gezonde vetten (olijfolie, MCT-olie, roomboter, ghee, kokosolie)
– Vette vis
– Voldoende vitamines en mineralen
Welke voedingsstoffen kunnen een rol spelen bij het tegengaan van metabool syndroom?
Bij de stofwisseling spelen heel veel voedingsstoffen een rol. De allereerste focus zal naar mijn idee altijd moeten liggen op voeding en leefstijl. Helaas bevat de voeding van tegenwoordig veel minder essentiële vitamines en mineralen. Daardoor kan er een disbalans ontstaan waardoor suppletie zinvol kan zijn. Bovendien is er bij het metabool syndroom een extra verbruik en extra behoefte aan bepaalde stoffen. Er zijn veel vitamines en mineralen die via verschillende mechanismen een gunstige invloed kunnen hebben op de vet- en koolhydraatstofwisseling en zodoende op het verbeteren van de insulinegevoeligheid en de samenstelling van de bloedvetten (triglyceriden, HDL en LDL). Ik noem er enkele. Ga echter nooit zelf experimenteren met supplementen maar vraag advies aan een orthomoleculair therapeut. Door zelf te experimenteren kun je allerlei processen nog verder uit balans brengen!
- Kaneel als supplement (of in je voeding)
- Mariadistel
- B vitaminen (B3, B6, B11, B12)
- Vitamine C
- Vitamine D
- Vitamine E
- Magnesium
- Chroom
- Zink
- Selenium
- Psylliumvezels
- Omega 3
Wat kan De EetLijn Methode betekenen?
Het is geen overbodige luxe om je voeding en leefstijl zo aan te passen dat je het risico op metabool syndroom zo klein mogelijk maakt. Zeker als je al één of meer kenmerken van het metabool syndroom hebt. Dat kan best lastig zijn. Waar moet je beginnen? Dan is de EetLijn Methode voor jou een mooie handreiking. In enkele simpele stappen kun je afvallen én gezond(er) worden, met persoonlijke begeleiding. Alle elementen om het risico op metabool syndroom te verkleinen zitten er in. Het is investeren in gezond(er) oud worden. Waar wacht je op?
Wil je meer weten over de EetLijn Methode? Stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl en er wordt contact met je opgenomen.
Heb je belangstelling voor Psylliumvezels? https://shop.deeetlijn.nl/product/psyllium-vezels-250-g/
