Reukverlies, hoe zou het toch zijn als je niet meer zou kunnen ruiken? Als je nooit meer heerlijke aardbeien zou kunnen ruiken, of de geur van vers gemaaid gras zou kunnen waarnemen. Ik moet er niet aan denken. Heb jij daar wel eens bij stilgestaan? En heb je er wel eens over nagedacht hoe ons reukorgaan in elkaar zit? En hoe komt dat je niet meer of veel minder zou kunnen ruiken? In dit blog ga ik dieper in op de werking van ons reukorgaan en alles rond reukverlies: de oorzaken, gevolgen én wat je zelf kunt doen als je ermee te maken krijgt.
Hoe werkt ons reukorgaan?
Je hebt er wellicht nooit bij stilgestaan dat we eigenlijk niet met onze neus, maar met onze hersenen ruiken. Voordat we iets ruiken, is daar een heel proces aan voorafgegaan. In het bovenste gedeelte van de neusholte zit het reukgedeelte. Dat is bekleed met een laag cellen, het olfactorisch epitheel. (Olfactorisch betekent ‘de reuk betreffend’). Dit reukgedeelte beslaat slechts een halve vierkante centimeter. In de lucht bevinden zich geurmoleculen die door de reukreceptoren opgevangen worden. Daarna wordt de informatie over de geuren via de zenuwcellen aan de hersenen doorgegeven. Daar vindt de herkenning van geuren plaats.
Wat is reukverlies?
Het lijkt zo gewoon dat je geuren herkent. Helaas is de reukzin heel erg kwetsbaar. Als er schade is aan het epitheel, ontstaat er verlies van reukvermogen. Ook kan het zijn dat de verbinding tussen de reukcellen en de hersenen niet goed meer werkt of verbroken is. Het verlies van reuk kan geheel of gedeeltelijk zijn en de oorzaken kunnen heel divers zijn. Hieronder ga ik dieper in op mogelijke oorzaken.
Welke vormen van reukverlies zijn er?
Niet alle vormen van reukverlies zijn hetzelfde. De onderverdeling geeft aan welke verandering er is in de geurbeleving.
- Hyposmie: verminderde geurbeleving. Hier heeft 15-20% van de bevolking (wel eens) last van.
- Anosmie: volledig verlies van reuk. Dit treft 3-5% van de bevolking.
- Fantosmie: je ruikt geuren die er niet zijn. Dit lijkt op fantoompijn. Je noemt het ook wel fantoomgeur of olfactorische hallucinaties. Voorbeelden daarvan zijn dat iemand brandend rubber, een chemische of metaalachtige geur, rotte geur, muffe of beschimmelde geur of verbrande toast ruikt. Terwijl die in geen velden of wegen te bekennen zijn.
- Parosmie: verstoord reukvermogen, waarbij echte geuren worden vervormd tot onaangename geuren. Bloemen kunnen bijvoorbeeld ruiken als scherpe, chemische geuren.
- Hyperosmie: verhoogde reukzin. Je ruikt meer en scherper dan anderen.
Wat hebben reuk en smaak met elkaar te maken?
Veel mensen denken dat je proeft met je tong maar wist je dat je ook proeft met je neus? De neus is onmisbaar voor de smaakbeleving. Zou je de reukzin niet hebben, dan proef je nauwelijks wat je eet. Je tong proeft puur en alleen zoet, zuur, zout, bitter en umami. In combinatie met je reukzin krijg je een veel complexere en intensere smaakbeleving. Dat merk je pas als je verkouden bent en je neus zit verstopt. Dan ‘smaakt’ je eten niet en dat heeft dus meer met de geur te maken dan met de smaak. Reuk en smaak vullen elkaar perfect aan en versterken elkaar zelfs.
Wat zijn de oorzaken en risicofactoren voor reukverlies?
De oorzaken van reukverlies kunnen heel divers zijn:
- Aangeboren: dit kan te maken hebben met genafwijkingen. Er wordt volop onderzoek naar gedaan. Het is opvallend dat mannen vaker last hebben van reukverlies dan vrouwen.
- Onderliggende aandoeningen, waarbij het belangrijk is om de oorzaak van de oorzaak te achterhalen. Een paar voorbeelden zijn:
– Corona: hierbij is vaak sprake van een slechter functioneren van het immuunsysteem én van zinktekort.
– Ontstekingen en infecties (verkoudheid, griep)
– Mensen met diabetes hebben grotere kans op reukverlies.
– Hypothyreoïdie
– HIV - Leeftijd: naarmate we ouder worden, kan er meer dan 50% reukverlies ontstaan.
- Scheef staan van het neustussenschot of poliepen (als het ware een wegopbreking tussen het olfactorisch epitheel en de hersenen).
- Schade aan de weg die de geursignalen moeten afleggen:
– Na bijvoorbeeld een CVA
– Zenuwschade door trauma
– Zenuwschade door operaties - Overgewicht
- Ondervoeding, o.a. door zinktekort
- Blootstelling aan chemicaliën
- Roken of meeroken
- Drugsgebruik
- Bijwerkingen van medicatie, bijvoorbeeld antibiotica
- Zwangerschap (kan smaak én reuk beïnvloeden)
- Neurodegeneratieve aandoeningen bijvoorbeeld Parkinson of Alzheimer kunnen ervoor zorgen dat iemand de geuren niet meer herkent.
Wat zijn de gevolgen van reukverlies?
Het leven is een stuk minder leuk als je minder ruikt. Het kan veel ingrijpende gevolgen hebben. Ik noem een aantal aspecten.
- Je ruikt je eten niet meer. Dit haalt heel veel van het genot van het eten weg, omdat smaak en geur heel veel met elkaar te maken hebben.
- Verminderde eetlust en onbedoeld gewichtsverlies.
- Het kan onveilige situaties opleveren: je ruikt geen brand of gas. Ook kun je niet meer ruiken of voeding bedorven is.
- Ook kan het gênante situaties opleveren omdat je bijvoorbeeld niet ruikt dat je baby of kleinkindje een volle broek heeft.
- Je ruikt je eigen lichaamsgeurtjes niet meer. Ook dit kan gênant zijn maar ook gevaarlijk. Want lichaamsgeurtjes kunnen veel zeggen over je gezondheid. Denk aan adem, oorsmeer, vaginale geuren, de geur van je navel, poep, urine, penis, zweet etc. Lees er meer over in dit blog: https://www.deeetlijn.nl/onaangename-lichaamsgeurtjes-ontdek-in-dit-blog-9-geuren-waarbij-je-in-actie-moet-komen/
- Geuren kunnen veel herinneringen oproepen. Denk bijvoorbeeld aan de geur van kampvuur of de appeltaart die je samen met je oma bakte. Als je minder of niet meer kunt ruiken, kan het genieten van herinneringen verminderen.
Wat kun je zelf doen?
Afhankelijk van de soort reukverlies en de oorzaak daarvan kun je zelf wel een en ander doen om het te verminderen en/of ermee om te gaan. Ik noem een aantal maatregelen die je kunt nemen.
- Gelukkig gaat hyposmie, ten gevolge van bijvoorbeeld een verkoudheid, vanzelf over. Neusholtes spoelen met een rhino-horn kan helpen.
- Zorg voor een gezonde voeding en leefstijl:
– Stoppen met roken.
– Probeer een gezond gewicht te bereiken.
– Voeding die je immuunsysteem ondersteunt, zoals de EetLijn Methode. - Laat controleren of je B12 en zink op peil zijn. Ga evt. op zoek naar de oorzaak van tekorten en vul het aan indien nodig.
- Je maaltijden aantrekkelijk maken:
– Veel kleur op je bord door het gebruik van verschillende groenten.
– Kruiden in je maaltijden.
– Zorg voor verschillende texturen in je voeding.
5. Als geurverlies acuut ontstaat, en niet bijv. het gevolg is van een verkoudheid, is het belangrijk meteen een arts te raadplegen.
6. Bij medicatie die reukverlies veroorzaakt kun je het beste overleggen met je arts om te bespreken of er een vervangend middel is.
7. Soms kan acupunctuur verbetering geven.
8. Zorg voor veiligheid in huis, zoals rookmelders. Vraag aan anderen of bewaarde restjes nog goed zijn.
9. Kijk naar wat je nog wel kunt en ga niet in de slachtofferrol zitten, hoe vervelend reukverlies ook kan zijn. Soms is dat wel gemakkelijker gezegd dan gedaan. Praat erover, eventueel in een therapie(groep). Doe wat je kunt om het reukverlies te compenseren.Reukverlies kan heel ingrijpend zijn, ook al is het niet ernstig in de zin van levensbedreigend. Laten we dan ook doen wat we kunnen om het te voorkomen: gezonde voeding- en leefstijl. Met de EetLijn Methode zit je dan goed!Wil je meer weten over de EetLijn Methode? Stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl en er wordt contact met je opgenomen.Heb je belangstelling voor zink? https://shop.deeetlijn.nl/product/zink-sticks/
