Vlees, hebben we dat echt nodig om gezond te blijven?

Is vlees nu gezond of niet? De meningen hierover zijn zeer verdeeld. Vaak staan mensen lijnrecht tegenover elkaar. De een staat een puur plantaardig (vegan) voedingspatroon voor, en de ander houdt het op alleen vlees (carnivoor). De emoties laaien soms flink op. Ik denk dat het belangrijk is om nuance aan te brengen in de discussie. In dit blog wil ik enkele hoofdpunten beschrijven die naar mijn idee van belang zijn. En dan mag je zelf beslissen of je al dan geen vlees wilt eten.

Wat is vlees?

Het is misschien een open deur. Maar wat is vlees eigenlijk? Het bestaat uit het spierweefsel, inclusief vetweefsel, bindweefsel en bijbehorend vocht van gewervelde dieren. Meestal gaat het om zoogdieren die gekweekt zijn voor consumptie door de mens. Volgens deze definitie valt ook vis eronder, maar dat laat ik nu even buiten beschouwing.

Waarom eten mensen het?

Steeds vaker horen we de oproep om minder of geen vlees te eten. Dan kun je je dus eerst afvragen waarom mensen het eten. Er kunnen heel verschillende redenen zijn:

1. Gewoonte. In Nederland is het bekende AVG’tje – aardappelen, vlees, groente – nog steeds populair. Een stukje vlees lijkt erbij te horen.
2. Het is lekker.
3. Het levert veel voedingsstoffen.

Hoort vlees eten bij het mens zijn?

Vele jaren geleden waren de mensen jagers-verzamelaars. De mannen gingen op jacht om vlees te scoren als belangrijke voedingsbron. De structuur van ons gebit laat zien dat de mens een omnivoor is: we kunnen zowel planten als dieren eten en ons lichaam kan zowel planten als vlees verteren. Daar hebben we de nodige enzymen voor. Dat wil natuurlijk nog niet zeggen dat het eten van vlees ook nódig is. Er zitten wel een aantal essentiële voedingsstoffen in die in planten niet zitten. Je kunt dan denken aan vitamine B12, D3, omega-3 vetzuren (DHA en EPA), en creatine. In kleine hoeveelheden kan je lichaam die wel zelf aanmaken maar de processen zijn niet erg efficiënt. Hierdoor kun je er een tekort van oplopen bij een volledig plantaardig voedingspatroon.

Welke voedingsstoffen zitten erin?

Ik noemde al een aantal essentiële voedingsstoffen die in vlees zitten. Het levert ook veel ijzer, zink en vooral: eiwitten. Daarnaast vitamine B3 en B6, fosfor en selenium. Dat zijn allemaal voedingsstoffen die belangrijk zijn voor een goede werking van o.a. de stofwisseling, het zenuwstelsel en immuunsysteem. Als het over eiwitten gaat, is het een belangrijk voordeel van vlees dat het een bron van complete eiwitten is: het bevat alle essentiële aminozuren. Als je meer wilt lezen over eiwitten: https://www.deeetlijn.nl/eiwitten-een-belangrijke-bouwstof-voor-ons-lichaam-met-veel-tips-om-er-genoeg-van-binnen-te-krijgen/ Het eiwit uit vlees lijkt meer op ons menselijk eiwit dan plantaardig eiwit. Hierdoor is het beter te verteren.

Welke redenen zijn er om het niet te eten?

Maar dan nu de andere kant. Er zijn ook veel redenen die je kunt hebben om juist géén vlees te eten. Ik noem er enkele.

• Dierenleed. Hoe je het ook wendt of keert, er zal altijd een dier sterven als wij vlees willen eten. Daarnaast zijn de omstandigheden in de bio-industrie vaak zeer schrijnend. Dat is nooit goed te praten. Maar ook als dieren een goed leven hebben gehad, is er sprake van het doden van dieren. Of je dat wel of niet geoorloofd vindt, is een ethische afweging die ieder voor zich mag maken.
• De invloed op het milieu. Meer en meer horen we van broeikasgassen door mest als belangrijke oorzaak van opwarming van de aarde. Waar het gaat om de bio-industrie is dit zeker een zorgelijk aspect. Echter, wanneer er biologische landbouw goed toegepast wordt, ontstaat een rijkere bodem, meer biodiversiteit en minder uitstoot van stikstof doordat ontlasting van urine van de dieren verspreid over het land terecht komen. Een goede reden dus voor biologische veeteelt!
• Gezondheid. Er wordt wel beweerd dat een plantaardig voedingspatroon gezonder is. De vraag is of je dit zo algemeen kunt stellen. Ik kom daar hieronder op terug.

Is het nu gezond… of niet?

Er is nogal wat controverse als het gaat om de vraag of vlees gezond of ongezond is. Eerlijk gezegd is er geen eenduidigheid in de literatuur. Het hangt van veel factoren af. Vooral welk vlees je eet, van welke kwaliteit, hoeveel, en wat je verder eet zijn belangrijke factoren. Er zitten zowel voor- als nadelen aan.

Wat zijn de voordelen van vlees?

Ik zet eerst een aantal voordelen op een rij.

1. Vlees bevat vaak veel vetten. Dit kan zowel een voor- als nadeel zijn. Veel soorten bevatten zowel verzadigde en onverzadigde vetten. Beide hebben we nodig. Het type vet maakt wel uit. Zo heeft vlees dat afkomstig is van dieren die gerend, rond gelopen of gevlogen hebben meer omega 3 dan dieren die op stal gestaan hebben. Dat is een veel gezonder vet dan omega 6, wat veel meer voorkomt in vlees van dieren die op stal hebben gestaan en o.a. granen te eten hebben gekregen.
2. Het kan helpen bij afvallen. Dit heeft o.a. te maken met de stof carnitine, die niet in plantaardige voeding voorkomt. Het is van belang voor o.a. de insulinegevoeligheid.
3. Er is veel variatie mogelijk: zo heb je vlees van rund, kalf, kip, wild, lam, schaap, paard en geit. Zo krijg je ook een variatie in voedingsstoffen binnen.
4. Vlees is een goede bron van hoogwaardige eiwitten.

En wat kunnen de nadelen ervan zijn?

1. We horen vaak dat rood vlees het risico op darmkanker verhoogt. Het lijkt hierbij te gaan om slechts een kleine verhoging. Wat wél belangrijk is: bewerkt rood vlees is zeer ongezond. Met bewerkt bedoel ik worstjes, snijwaren, ham, salami, hamburgers, shoarma, kebab, frikadellen, rollades etc. De bewerkingsprocessen maken het ongezond, samen met de toevoegingen. Vaak bevatten dit soort producten veel zout, nitriet, conserveringsmiddelen en suiker. Het eten van bewerkt rood vlees kan leiden tot overgewicht, aderverkalking en andere hart- en vaatziekten, verhoogde bloeddruk, een disbalans van cholesterol en diabetes type 2.
2. Varkensvlees is een stuk minder gezond dan rund of kip omdat varkens niet kunnen zweten en daardoor hun afvalstoffen niet kwijt kunnen.
3. Vlees kan ook verontreinigingen bevatten, zoals pesticiden (door de voeding), antibiotica en hormonen. Het gebruik van groeihormonen is wel verboden. Vaak maken boeren ook zo min mogelijk gebruik van antibiotica maar je bent er niet zeker van, tenzij je het na kunt vragen.
4. Vegetarische voedingspatronen worden in het algemeen in verband gebracht met minder risico op hart- en vaatziekten en een algemene betere gezondheid. Hierbij moet je wel bedenken dat het niet alleen gaat om het weglaten van vlees. Het gaat om het geheel van het voedingspatroon.

Hoe kan de eiwittransitie schadelijk zijn voor onze gezondheid?

Misschien heb je wel eens gehoord van ‘de eiwittransitie’. Doorgaans wordt daarmee bedoeld dat we meer plantaardige eiwitten zouden moeten eten en minder dierlijke, vanwege klimaatverandering en opwarming van de aarde. Natuurlijk is het belangrijk om daaraan te doen wat we kunnen. De vraag is echter of we op het goede spoor zitten als we in de schappen van de supermarkten kijken. In het kader van de eiwittransitie verschijnen er allerlei vegetarische en vegan producten als vleesvervangers. Helaas zitten die meestal vol suikers, conserveringsmiddelen en andere toevoegingen. Ze vallen daarmee al snel onder bewerkte voeding en zijn ongezonder dan een goed stukje biologisch, onbewerkt vlees. Je kunt die producten dus beter links laten liggen…

Welke plaats heeft vlees in de EetLijn Methode?

Waarschijnlijk is het al wel duidelijk dat ik absoluut geen tegenstander van een stukje vlees ben. Het heeft dan ook een plaats in de EetLijn Methode. Niet elke dag, maar het staat wel geregeld op het menu. We variëren daarin met kip en rundvlees; een enkele keer gebruiken we kalkoenspekjes. Varkensvlees zal je niet vinden.

Welke tips zijn er om gezond te kunnen genieten van een stukje vlees?

Misschien eet je heel veel vlees, misschien ook niet. Als je veel vlees eet, heb ik wel wat tips voor je om gezonde keuzes te maken.

• Koop puur vlees, zonder toevoegingen. Dat is dus onbewerkt vlees. Let altijd op het etiket bij verpakkingen. Zelfs in gehakt vind je soms zetmelen, suikers en conserveringsmiddelen!
• Kies liefst voor biologisch en/of grasgevoerd vlees. Let op: ook biologisch, bewerkt vlees kan ongezonde toevoegingen bevatten (zoals hamburgers en saucijzen en gemarineerde producten). Dit is niet altijd het geval. Let dus altijd op het etiket of doe navraag.
• Als je de mogelijkheid hebt: koop dan lokaal en doe navraag bij de boer of de slager hoe de dieren geleefd hebben. Er komen steeds meer boerderijwinkels waar je lokaal vlees kunt kopen.
• Je kunt beter af en toe een goed stukje biologisch, grasgevoerd vlees kopen dan vaker (goedkoper) supermarktvlees.
• Als je minder vlees wilt eten, maak dan je porties kleiner en kies bewust voor enkele dagen zonder vlees. In het genoemde blog vind je veel ideeën voor plantaardige eiwitbronnen.
• Wissel af met (rund)vlees, kip, kalkoen en vis.

Hoeveel is ok?

Het is een puur persoonlijke keuze hoeveel je ervan wilt eten. Ik houd het op maximaal 2 keer per week een stukje rundvlees en 2-3 keer kip. Daarbij kan het ook inzicht geven als je voor jezelf eens nagaat waarom je het eet, welke keuzes je daarin maakt en waarin je zou willen veranderen. De informatie uit dit blog kan je wellicht daarbij helpen.

Kortom: met een stukje goed biologisch, grasgevoerd vlees op z’n tijd is naar mijn idee niks mis. Integendeel: het past goed in een gevarieerd en gezond voedingspatroon. Ook in de EetLijn Methode!

Wil je meer weten over de EetLijn Methode? Stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl en er wordt contact met je opgenomen.

Wil je meer lezen over een plantaardig voedingspatroon? https://www.deeetlijn.nl/veganisme-het-wordt-steeds-populairder-in-dit-blog-ontdek-je-er-meer-over